انگیزه و هدف: هدف افراد و میزان رغبت و علاقهی آن ها به روند یادگیری باعث بهبود روش تدریس میشود و در جریان تدریس عواملی ایجاد می کند تا میزان رغبت افزایش یابد.
تجربه های گذشته: دانستن میزان معلومات افراد سبب کامل شدن روند تدریس و جلوگیری از خستگی و عدم درک مفاهیم می گردد.
موقعیت یادگیری: هر چه امکانات و تجهیزات کاملتر باشد، یادگیری بهتر است.
روش تدریس معلم: روش تدریس باید خلاقانه باشد و متناسب با نیاز دانش آموزان باشد.
توجه به کل به جای جز: معلم باید در حد امکان ابتدا مطالب درسی را به صورت کلی مطرح کند و ارتباط افراد را با کل مشخص کند و پس از آن به بررسی اجزا بپردازد.
تمرین و تکرار: معلم باید در روند تدریس طوری عمل کند تا مطالب خوانده شده بیش تر تکرار و تمرین شوند. (مجله آزمون، ۱۳۸ـ۶، ص ۲۱ و شعبانی، ۱۳۸۴، ص۱۹)
۲-۳-۷ کنش های تدریس مناسب
در عمل تدریس، با توجه به وبژگی های یادگیرندگان،کنشهای معینی وجود دارد، بدین معنی که تدریس بر جریاناتی که در یادگیرندگان و یادگیری آن ها رخ می دهد، اثر می گذارد. از کنشهای تدریس می توان در انتخاب روش ها و شیوه های تدریس استفاده کرد (شعبانی،۱۳۸۴).
کنش تدریس برای برانگیختن مطالعه و تحقیقی که دارای آثار و پیامد های تعلیم و تربیت باشد، بسیار مفید است.اگر کنشهای تدریس را شرایط لازم و ضروری برای یادگیری به شمار آوریم،باید بپذیریم که بدون کنش های تدریس، امکان یادگیری در مدرسه وجود نخواهد داشت.شناخت کنش های تدریس نه تنها در نوع فعالیت معلمان موثر است،بلکه در به کارگیری مواد آموزشی،شرایط تدریس و نوع فعالیت شاگردان تاثیر خواهد داشت.

کنش های تدریس در طراحی های آموزشی،کاربرد موثر دارد . شناخت پایهی علمی و رفتار ورودی شاگردان، شرایطی که کنشهای تدریس در آن موثرند و داده هایی که هدف نهایی تدریس تعیین می کند، همگی میتوانند در کیفیت طراحی آموزشی موثر باشند (شعبانی،۱۳۸۴).
مهمترین کنشهای تدریس که برای یادگیری ضروری هستند و یادگیری مطلوب از طریق آن به وقوع میپیوندد، عبارتاند از:
الف- انگیزش؛
ب-کسب اطلاعات از طربق گوش دادن،خواندن یا اکتشاف؛
ج-به جریان انداختن اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ها(پردازش اطلاعات)؛
د- ذخیره سازی اطلاعات جدید و اصلاح مجدد اطلاعات ناقص یا نادرست قبلی؛
ه-راهنمایی و هدایت عملکرد شاگردان (شعبانی،۱۳۸۴).
۲-۳-۸ شاخص های تدریس موثر
ریان و همکارانش^[۱۸] عوامل (نشانه های) موجود در تدریس را بر سه دسته تقسیم کرده اند:
-ارتباط گرم و صمیمی همراه با درک و فهم در مقابل ارتباط سرد و بی توجهی و بدفهمی؛
-فعالیت های سازمان دهی شده با برنامه در مقابل بی برنامگی؛
-برانگیختن (فعالیت برانگیزنده) و فعالیت تخیلی در مقابل افسردگی و عادی بودن.
فلاندر^[۱۹] نیز در روند تدریس دو سبک متفاوت را بازگو نمود:
-سبک مستقیم : روش متکی بر سخنرانی، انتقاد کردن و توجه کردن؛
-سبک غیرمستقیم: روش رسیدن سوالات پذیرفتن احساسات شاگردان، تمجید و تشویق. فلاندرنشان داد که روش غیرمستقیم تأثیر خوبی نسبت به روش مستقیم دارد. او معتقد بود که باید از هر دو روش استفاده شود.
جنبه های تدریس از نظر روزشین و فورست^[۲۰]: این دو محقق علاوه بر خصیصهی مستقیم و غیرمستقیم تدریس، پیرامون خصوصیات معلمان در جریان تدریس نیز مطالعاتی انجام دادند و پنج خصیصهی مهم معلمان که با موفقیت دانش آموزان رابطه تنگاتنگی دارد را چنین بر شمردند: با حرارت و صمیمی بودن؛ هدایت کار شاگردان؛ وضوح و روشنی بیان و انجام عمل؛ تنوع در تدریس؛ و فرصتهایی برای یادگیری شاگردان (سجادی، ۱۳۷۳، ص ۸۰).
روش تدریس زمانی موثر تلقی می شود که فرد را به تفکر خلاق و انتقادی بر انگیزد. به طوری که از این رفتار لذت ببرد و آن را لازمهی زندگی بداند. شاخصهای تدریس موثر به صورت زیر است:
ـ تأکید بیش تر و مداوم بر تفکر منطقی؛
ـ تأکید بیش تر و مداوم بر ضرورت تحقیق و کشف مسایل یا اموری که مستلزم تحقیقاند؛
ـ راهنمایی دانش آموزان برای چگونگی تحقیق موثر؛
ـ تأکید بر تسلط و مهارت مطلوب در آموختن؛
ـ هدایت محصلان بر چگونگی منبع یابی و استفاده موثر از منابع؛
ـ تمرین (شعاری نژاد، ۱۳۸۰، ص۴۸۱).
در تدریس موثر شاخصهایی مدنظر هستند که عبارتاند از:
- نظریه و فعالیت شخصی معلم و محصل را با هم به کار گیرد؛
- قانون های یادگیری را به کار برد؛
- بر دانش آموزان کمک کند تا هدفمند بیاموزند؛
- از معلومات یا تجربه های دانش آموزان آغاز کند نه مجهولات؛
- تفاوت های فردی را رعایت کند؛
- قدرتهای تفکر و استدلال را بر انگیزد؛
- شاخصها متناسب با پیشرفتهای هر محصل در مهارت ها و توانمندی ها و عادت ها، معلومات، افکار باشد؛
- دانش آموز را به فعالیت ها و تجربه های شخصی متعدد و متنوع وادار کند و موجب آمادگی همه جانبه آنان شود؛
- فعالیت هایی را در برداشته باشد که مستلزم مقایسه و تشخیص و تحلیل و ترکیب اند؛
- فرصت پرسش و پاسخ برای دانش آموزان ایجاد کند؛
- و همه تدابیر و شیوه ها و فعالیت های آموزشی مکمل یکدیگر باشند (شعاری نژاد، ۱۳۸۰، ص۴۶۳ و ایران اجتماعی، ۱۳۸۸، ص۱۹).
۲-۳-۹ ارتباط معلم و شاگرد و تاثیر آن در فرایند تدریس موثر
معلم در فرایند فعالیت های آموزشی باید سعی در شناخت یادگیرندگان خود داشته باشد، زیرا شناخت استعداد، توانایی، علایق و رغبت شاگردان می تواند او را در برقراری ارتباط و تدریس موفق تر کند معلم می تواند بر اساس گرایشها و زمینه های علمی شاگردان خود مفاهیم مورد نظر خود را سازماندهی کند و آن ها را با تاثیر بیش تری انتقال دهد(شعبانی،۱۳۸۴).
سه جنبه کلیدی ارتباط عبارتاند از:

• • مهارت های گفتاری؛

• مهارت های شنیداری؛