۳ –CENTERBOND (3C): منظور پیوندهای سه مرکزی می باشد.
LP: نشان‌دهنده تعداد جفت الکترون‌های ناپیوندی می‌باشد.
DEV: ماکزیمم میزان انحراف اوربیتال‌های تشکیل‌دهنده پیوند را نشان می‌دهد.
E(2): انرژی پایداری حاصل از انتقالات  می‌باشد
۳-۸-مقایسه روش‌های مکانیک کوانتومی
موضوع هندسه تعادلی و انرژی نسبی پیکربندی‌های مختلف یک مولکول (به خصوص در مورد مولکول‌های زیست شناختی) از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بنابر آنچه به دست آمده است، معلوم می‌شود که محاسبات SCF آغازین در مورد ساختارهای مولکولی، به طور معمول نتایج قابل اعتمادی را ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، زوایای دو وجهی در ترکیبات غیرحلقوی، که شامل دو یا سه یا چهار اتم غیر هیدروژن هستند، با بهره گرفتن از روش‌های محاسباتی STO-3G و ۴-۳۱G به خوبی پیش‌بینی می‌شود. از محاسبات ۴-۳۱G پیش‌بینی‌های خوبی برای پایداری‌های نسبی ساختارهای مختلف به دست می‌آید. گروهی از پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که روش‌های CNDO، INDO برای کارهای ساختاری قابل اعتماد نیستند. برای بررسی‌های ساختاری، روش‌های PCILO به طور قابل توجهی مطمئن‌تر از روش CNDO است و همین روش در محاسبات ساختاری چند مولکولی زیست شناختی نتایج خیلی خوبی را ارائه داده است.

روش‌های نیمه تجربی، از نظر کوتاهی زمان محاسبه برتری قابل توجهی نسبت به روش آغازین دارند. روش‌های MINIDO/3، CNDO، INDO و MNDO همه، زمان یکسانی از کامپیوتر را می‌گیرند. در مورد محاسبه تکی در مورد مولکولی به اندازه متوسط، زمان‌های نسبی محاسبه، به صورت خیلی تقریبی آن، عبارتند از: ۱ برای CNDO، ۱۰۰ برای STO-3G، ۶۰۰ برای ۴-۳۱G و ۳۰۰۰ برای  . در مورد مولکول‌های بزرگ‌تر، امتیاز برتری زمانی برای روش‌های نیمه تجربی، چشمگیرتر می‌شود. با توجه به سرعت عمل موجود در محاسبه گرادیان انرژی با بهره گرفتن از روش‌های نیمه‌تجربی، همین امر، در صورت بهینه‌سازی هندسی واقعیت می‌یابد.
به طور خلاصه، می‌توان گفت هرچند روش‌های توسعه یافته هوکل، INDO، CNDO، هرکدام می‌تواند برای کاربردهای محدود معینی مفید باشند، اما به طور کلی این روش‌ها در محاسبه خواص مولکولی زیاد مورد اعتماد نیستند. میزان کلی اطمینان به روش‌های اوربیتال مولکولی آغازین، در مورد مولکول‌های پوسته بسته عموماً خوب هستند، به شرط آن‌که از یک سری به اندازه مناسب (لزوماً اندازه به خواص مورد محاسبه بستگی دارد) استفاده شود، و نیز به شرط آن که این کار فقط به تغییرات انرژی مابین هم پارها و تغییرات انرژی در واکنش‌ها محدود باشد. البته اندازه مولکولی، که برای آن می‌توان محاسبات آغازین را انجام داد، کاملاً محدود است.
روش MNDO، در تثبیت خواص مولکولی، به میزان قابل ملاحظه‌ای بهتر از روش‌هایINDO و یا CNDO است، ولی همین روش نیز به اندازه محاسبات آغازین قابل اعتماد به نظر نمی‌رسد.
۳-۹- روش کار
۳-۹-۱- تهیه فایل داده ­ها^[۱۰۳]
یک سری داده ­ها شامل مشخصات مولکول مورد نظر به صورت فایل داده که به صورت
Z-ماتریکس می­باشد به برنامه MOPAC داده می­ شود، زیرا کار کردن با برنامه MOPAC در ابتدا مستلزم تهیه و تحویل مشخصات سیستم مورد مطالعه به برنامه کامپیوتری است. مشخصات فوق که وضعیت هندسی و ساختار مولکول مورد مطالعه را برای برنامه تعریف می­ کند، به دو روش تهیه می­شوند:
تعریف وضعیت هندسی هر اتم نسبت به اتم خاص دیگر به وسیله طول پیوند، زاویه پیوند و زاویه دو وجهی تعریف می شود که لیست اتصال^[۱۰۴] نامیده می­ شود.
تعریف وضعیت هندسی مولکول با کمک یک نقطه ارزیابی مجازی^[۱۰۵] که بعداً در محاسبات حذف می­گردد.
۳-۹-۲-نحوه محاسبات برنامه MOPAC
به طور کلی محاسبات اوربیتال مولکولی نیمه میدان خود سازگار نتایج زیر را به دست می­دهد. نتایج قابل مقایسه با تجربه، نتایج مکانیک کوانتومی که با نتایج تجربی مقایسه نمی­شوند و با نتایج روش‌های آغازین مقایسه می­شوند.
مقادیری که برای کاربر معمولی برنامه ارزشی ندارد. دسته اول مقادیر قابل مشاهده مانند گرمای تشکیل، پتانسیل یونش و ……است. اگر شکل هندسی مولکول و ساختار بهینه شده صحیح مورد استفاده قرار گیرد، می­توان مقادیر فوق را با نتایج تجربی مقایسه کرد. دسته دوم شامل ویژگی­های اوربیتال مولکولی و … می­باشند که با محاسبات برنامه MOPAC به دست می­آیند. دسته سوم نتایجی هستند که برای خود برنامه به کار می­روند و شامل چگالی ماتریکس است و معمولا˝ به کاربر ارائه نمی­ شود.
۳-۹-۳- بهینه سازی ساختار هندسی
برای تطبیق نتایج به دست آمده با مقادیر تجربی لازم است ک ساختار مولکول بهینه شود. به همین دلیل از روش کمینه انرژی استفاده می­ شود. برای این منظور نیروهای وارد شده برروی هر یک از اتم­های سیستم محاسبه شده و سپس اتم­ها بر حسب نیروهای فوق در جهتی حرکت داده می­شوند تا انرژی سیستم به کمترین مقدار خود برسد.
به این ترتیب عمل بهینه­سازی متوقف شده و نتایج به کاربر برنامه ارائه می­ شود.
۳-۹-۴- شرح روش کار محاسبات کامپیوتری
ابتدا ساختار اولیه مولکول­ها را با بهره گرفتن از نرم افزار Chem3D رسم کرده و با بهره گرفتن از روش MM2 بهینه­سازی اولیه صورت گرفت.
شکل ۳-۷- نمایی از محیط کار در نرم افزار Chem3D
سپس Z-ماتریکس مورد نیاز برای پیکربندی سیس و ترانس مولکول­های موردنظر برای استفاده بعنوان فایل ورودی برنامه گوسین با پسوند gjf ساخته شد.
شکل ۳-۸- نمایی از Z-ماتریکس برای مولکول ۱و۲-دی­فنیل دی­فسفن
در مرحله بعد با بهره گرفتن از برنامه MOPAC و بهره گیری از روش مکانیک کوانتومی نیمه تجربی PM3 ساختار مولکول بهینه­سازی مجدد شد.
شکل ۳-۹- نمایی از محیط کار در نرم افزار Chem3D
بعد از آن بهینه­سازی نهایی با روش های مکانیک کوانتومی آغازین در سطح نظری مورد نظر انجام گرفت، ساختار بهینه، ممان دوقطبی، طول پیوند، زوایا پیوندی و … برای هر مولکول به دست آمد.
شکل ۳-۱۰-نمایی از پنجره ورودی اطلاعات برای انجام محاسبات در مولکول ۱و۲-دی­فنیل دی­فسفن
شکل ۳-۱۱- نمایی از پنجره اطلاعات خروجی بعد از محاسبات در مولکول ۱و۲-دی­فنیل دی­فسفن
سپس محاسبات اوربیتال پیوند طبیعی (NBO) برروی ساختارهای بهینه شده انجام شد.
شکل ۳-۱۲-نمایی از پنجره ورودی اطلاعات برای انجام محاسبات NBOدر مولکول ۱و۲-دی فنیل دی آرسن
اطلاعاتی که از برنامه NBO استخراج می­ شود شامل هیبرید اتم­ها، جمعیت الکترونی، انحراف اوربیتال­های تشکیل دهنده پیوند، انرژی اوربیتال­ها و انرژی حاصل از انتقالات Donor-Acceptor می‌باشد.
شکل ۳-۱۳-نمایی از اطلاعات خروجی از محاسبات NBO در مولکول ۱و۲-دی­فنیل دی­فسفن
۳-۱۰-روش کار با نرم افزار گوسین
شکل ۳-۱۴- نمایی از محیط کار گوسین
۳-۱۰-۱-هدف اصلی از انجام محاسبه
ابتدا باید برای سیستم مشخص شود که چه کاری را انجام دهد زیرا برای انجام هر نوع کار محاسبه‌ای باید از دستورات مخصوص به آن استفاده کرد. مثلاً برای بهینه‌سازی هندسه مولکولی باید از دستور opt و برای محاسبه فرکانس از دستور freq استفاده نمود. به طور کلی در هر زمان فقط یک نوع دستور و یا کار، قابل اجرا می‌باشد. در این مورد استثناهایی نیز وجود دارد مثلاً دستور opt و polar می‌تواند همراه با freq اجرا شود .
۳-۱۰-۲- روش محاسبه
در این قسمت از یکی از روش‌های محاسبات کوانتوم مکانیکی برای محاسبه استفاده می‌شود. اگر روش خاصی تعریف نشود نرم‌افزار به طور اختیاری از روش HF استفاده می‌کند .
۳-۱۰-۳- مجموعه پایه
مجموعه پایه یک نمایش ریاضی برای اربیتال‌های مولکولی است. اگر از مجموعه خاصی استفاده نشود نرم‌افزار از مجموعه پایه STO-3G استفاده می‌کند.
۳-۱۰-۴-طرز کار
طرز کار با نرم‌افزار گوسین بدین صورت است که با انتخاب برنامه، پنجره ورودی کار باز می‌شود که اطلاعات ورودی اولیه و اصلی را می‌بایست در این پنجره وارد کرد که از چندین قسمت تشکیل شده است.
- در قسمت Section%، یک نام اختیاری جهت برنامه موردنظر انتخاب می‌کنیم، این امر سبب می‌شود که کلیه اطلاعات مربوط به این برنامه از ابتدا تا انتها در حافظه سیستم ذخیره گردد.
- در قسمت RouteSection، باید برای برنامه مشخص شود که از کدام روش محاسباتی و با چه مجموعه پایه‌ای محاسبات را انجام دهد. هم چنین نوع محاسبات باید مشخص شود. فرم کلی که در این قسمت باید درج شود چنین است:
# Method/basis–set/type of Calculation (keyword)
شکل ۳-۱۵- نمایی از محیط کار در گوسین برای وارد کردن اطلاعات اولیه و اصلی
‏- در قسمت Title Section، می‌توان برای کار محاسباتی یکسری اطلاعات توصیفی نوشت این توضیحات در خروجی برنامه و در قسمت بایگانی ذخیره می‌شوند، اما نرم‌افزار استفاده خاصی از آن­ها نمی‌کند.
- در قسمت Charge, Multipilicity، بار مولکول یا اتم مورد محاسبه و چندگانگی اسپین وارد می‌شود.
- در قسمتMolecule Specification، مشخصات کامل مولکول را می‌توان با فرمت‌های مختلف وارد کرد.
عمل بهینه‌سازی تا جایی ادامه می‌یابد که انرژی مینیمم گردد. مقدار انرژی برای مولکول بهینه شده تحت عنوان Sum of Electronic and Zero point energy در خروجی گوسین ثبت می­ شود.
گوسین ۲۰۰۳ که آخرین ویرایش سری گوسین می­باشد [۳۳] پیش گویی انواع خواص مولکول­ها و واکنش­ها که شامل موارد زیر می­باشد را دارد:

۵-۲-۲) بحث و نتایج آمار استنباطی

 

1. 1. با توجه با زمینه های تحلیلی ارائه شده در این تحقیق می­توان دریافت که تعارض نقش بر رضایت شغلی تاثیرمثبتی دارد. در تبیین این پدیده می توان گفت متغیر تعارض نقش به طور مستقیم به میزان ۵۶/۰ بر رضایت شغلی تاثیر مثبت و معناداری دارد. و معنای آن این است که ۳۱درصد ازتغییرات رضایت شغلی به وسیله تعارض نقش پیش بینی و توضیح داده می شود. این نتایج با تحقیقات سیدعامری (۱۳۸۸)،مهرابی زاده و طالب زاده(۱۳۹۰)، فوئن و چوی ( ۲۰۱۲) و ویلاریس و کولهو(۲۰۰۱) انجام گرفت نیز همخوانی داشته است.

 

1. 1. با توجه با زمینه های تحلیلی ارائه شده در این تحقیق می توان دریافت که ابهام نقش بر رضایت شغلی تاثیرمثبتی دارد. در تبیین این پدیده می توان گفت متغیر ابهام نقش به طور مستقیم به میزان ۶۵/۰ بر رضایت شغلی تاثیر مثبت و معناداری دارد. و معنای آن این است که ۴۲ درصد ازتغییرات رضایت شغلی به وسیله تعارض نقش پیش بینی و توضیح داده می شود. . این نتایج با تحقیقات مهرابی زاده و طالب زاده(۱۳۹۰)،فوئن و چوی ( ۲۰۱۲) و ویلاریس و کولهو(۲۰۰۱) انجام گرفت نیز همخوانی داشته است.

 

1. 1. با توجه با زمینه های تحلیلی ارائه شده در این تحقیق می توان دریافت که رضایت شغلی بر تعهد درک شده کارکنان تاثیرمثبتی دارد. در تبیین این پدیده می توان گفت متغیر رضایت شغلی به طور مستقیم به میزان ۷۵/۰ بر تعهد درک شده کارکنان تاثیر مثبت و معناداری دارد. و معنای آن این است که ۵۶ درصد ازتغییرات تعهد درک شده کارکنان به وسیله رضایت شغلی پیش بینی و توضیح داده می شود. . این نتایج با تحقیقات عسگری و علیپور (۱۳۹۱)، ساعت چیان و همکاران(۱۳۹۰)، فوئن و چوی (­۲۰۱۲) و ویلاریس و کولهو(۲۰۰۱) انجام گرفت نیز همخوانی داشته است.

 

1. 1. با توجه با زمینه های تحلیلی ارائه شده در این تحقیق می توان دریافت که تعهد درک شده کارکنان بر رضایت مشتری تاثیرمثبتی دارد. در تبیین این پدیده می توان گفت متغیر تعهد درک شده کارکنان به طور مستقیم به میزان ۵۵/۰ بر رضایت مشتری تاثیر مثبت و معناداری دارد. و معنای آن این است که ۳۰ درصد ازتغییرات رضایت مشتری به وسیله تعهد درک شده کارکنان پیش بینی و توضیح داده می شود. . این نتایج با تحقیقات فوئن و چوی ( ۲۰۱۲ )و ویلاریس و کولهو( ۲۰۰۱ ) انجام گرفت نیز همخوانی داشته است.

 

۵-۳) پیشنهادات کاربردی بر مبنای یافته های تحقیق
برمبنای نتایج حاصل از تحقیق پیشنهادات زیر برای بهبود وضعیت شرکت های بیمه شهرستان رشت ارائه می گردد:

 

1. 1. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بین ابهام نقش و رضایت شغلی رابطه مثبت وجود دارد. اما شفافیت روش انجام کار دارای کمترین امتیاز امیانگین بوده است. بنابراین شرکت­های بیمه باید روش های مشخصی را برای انجام کار درنظر بگیرند تاازآن طریق بتوانند رضایت شغلی را افزایش دهند.

 

دولت در مقام ناظر، بیمه گران را ملزم به افشای اطلاعات جامع، مناسب، مرتبط و به موقع برای ارائه به بیمه گذاران و فعالان بازار می کند. بطوری که نگرشی شفاف از فعالیت های کسب وکار ، عملکرد و موقعیت مالی آنها به دست آید.
انتظار می رود با برقراری شفافیت در بازار بیمه ، شناخت ریسک هایی که بیمه گران با آن مواجه هستند میسر شود و روش بازار، که در آن ریسک ها مدیریت می شوند، بهتر شوند.
شرکت های بیمه، حداقل به صورت سالیانه و به طور مناسب اطلاعات کمی و کیفی را به طریقی که برای فعالان بازار قابل دسترسی باشد، افشا می نمایند.
این اطلاعات می تواند شامل: اصول حاکمیت شرکتی ، نظام کنترل ریسک ، موقعیت مالی، عملکرد فنی و حاشیه توانگری مالی باشند.

 

• • افشای اطلاعات در مورد موقعیت مالی بیمه گر شامل اطلاعات جزئی کمی و کیفی مناسب در مورد تعیین ذخایر فنی است.

 

• • افشای اطلاعات مربوط به موقعیت های مالی بیمه گر، شامل اطلاعات جزئی کمی و کیفی مناسب در مورد کفایت سرمایه می باشد.

 

• • افشای اطلاعات مربوط به موقعیت مالی شرکت بیمه گر شامل اطلاعات جزئی کمی و کیفی مناسب در مورد ابزارهای مالی و سایر سرمایه گذاری ها به صورت طبقه بندی شده است.

 

• • اطلاعات افشا شده در مورد سرمایه گذاری شامل موارد زیر است:

 

 

 

• • سیاست ها و فرآیندها

 

• • ارزشها، مفروضات و روشها با هدف گزارش دهی مالی و توانگری مالی و همچنین تفسیر اختلافات مالی مورد استفاده قرار گرفته است.

 

• • اطلاعات، مربوط به سطح حساسیت برای متغیرهای بازار در ارتباط با مقدارهای فاش شده می باشد.

 

 

 

• • افشای اطلاعات در مورد موقعیت مالی شرکت بیمه شامل اطلاعات جزئی کمی وکیفی مناسب در مورد مدیریت ریسک تجاری  می باشد که شامل مدیریت دارایی- بدهی  به طور کلی و در جائیکه مناسب باشد در یک سطح بخش بندی شده است.

 

• • افشای اطلاعات شامل اطلاعات جزئی کمی و کیفی مناسب بر عملکرد مالی به صورت کلی و یا به صورت عملکرد مالی بخش بندی شده می باشد.

 

• • فشای اطلاعات در مورد موقعیت مالی شرکت بیمه شامل اطلاعات جزئی کمی و کیفی مناسب در تمام موارد منطقی قابل پیش بینی و مرتبط با حدنگهداری ریسکهای هم و مدیریت آنها می باشد.

 

• • افشای اطلاعات شامل عناصر و ویژگی های کلیدی از چارچوب حاکمیت شرکتی بیمه گر وکنترل های مدیریتی شامل این که چطور این موارد به اجرا در آمده اند، می باشد.

 

 

 

2. 2. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بین تعارض نقش و رضایت شغلی رابطه مثبت وجود دارد.اما سازه انجام کار به شکل متفاوت(تنوع کاری) دارای کمترین امتیاز میانگین بوده است. سازمانهای موفق می توانند از طریق ایجاد تنوع در نیروی کار و به وجود آوردن محیط سازمانی ای که در آن افرادی از بازارهای گوناگون جذب می شوند، منتفع شوند.

 

 

 

• • حمایت مدیریت ارشد را کسب نمایید: به سراغ مدیران سازمان خود بروید و آنها را نسبت به برنامه‌ مدیریت تنوع ‌سازی متقاعد کنید. نمونه ‌های کاری و اجتماعی برای یک ابتکار تنوع‌ سازی را ذکر نمایید. در صورت لزوم، آموزشهای آگاهی دهنده ارائه کنید تا تعهد تصمیم سازان کلیدی را افزایش دهید.

 

• • منابع مالی و انسانی را بسیج کنید: زمان و پول مورد نیاز را دست کم نگیرید. بینش بلند مدت داشته باشید برخی برنامه ها طی سال ‌ها توسعه می ‌یابد نه چند ماه. در مراحل نخست، افرادی را مشخص کنید که می ‌توانند به عنوان عوامل ایجاد تغییر و تحول، به انجام ابتکارات مد نظر شما کمک کنند.

 

• • اهدافی مناسب را تعیین کنید: مشخص نمایید، برنامه باید دقیقاً به چه اهدافی دست یابد. ممکن است بخواهید از مشاوره، هم ‌اندیشی، معیارسنجی یا ارزیابی تحقیقات برای کمک به تحقق اهدافتان استفاده نمایید. اهداف باید مشخص، قابل سنجش و در دسترس باشند، مانند:

 

الف: افزایش نسبت زنان در نیروی کار به بالاتر از ۵۰ درصد.
ب: قادر ساختن والدین برای مرخصی گرفتن و مراقبت از فرزندان بیمارشان.
ج: گسترش حوزه‌ جغرافیایی برای استخدام افراد.

 

• • سطوح فعلی مدیریت تنوع‌ سازی در سازمانتان را مشخص کنید: یک برنامه‌ ارزیابی را برای سنجش سطوح فعلی مدیریت تنوع سازی تدوین و اجرا کنید.

 

• شواهد کمی و کیفی را بررسی و بر افراد، فرآیندها و استراتژی ‌ها تمرکز کنید. ببینید که:

گاهی ممکن است تفکرات ژئوپولیتیکی در سطح نظریه های بزرگ ، محققان خود را گمراه کند ، زیرا بعضی نظریه های ژئوپولیتیکی ممکن است بصورت نظریه براحتی قابل ارائه باشند اما در عمل غیر ممکن جلوه کنند . یکی از منافع امنیتی و حیاتی ایالات متحده آمریکا ، بازداشتن روسیه از تسلط بر مناطق حاشیه ای اروآسیاست که در درستی این امر ، هیچ تردیدی وجود ندارد . از دیدگاه آمریکاییها ، یک اروپای متحد ممکن است در نگهداری سد ریملند ، در برابر فشارهای روسیه شکست بخورد . همچنین پدیدار شدن یا حتی امکان پدیدار شدن آن بطور جدی ، ممکن است عمل نظامی روسیه را تحریک کند . اسپایکمن از این می ترسید که مبادا منطقه حاشیه ای اروپا چنان منظم باید که به واسطه یک عدم توازن ، قدرت را در جزیره جهانی تهدید کند و این امر منافع را به خطر بیندازد .
عوامل موثر در ژئوپولیتیک :  
عواملی که در ژئوپولیتیک موثرند به دو دسته عوامل ثابت و عوامل متغیر تقسیم بندی می شوند . عوامل ثابت همان پدیده های طبیعی و جغرافیایی طبیعی و جغرافیایی و عوامل متغیر که ممکن است برخی از آنها نیز منشأ طبیعی داشته باشند ، به دلیل مطرح بودن نقش کمیت در آنها ، جزء عوامل متغیر محسوب می شوند . موقعیت جغرافیایی در بین عوامل ثابت و انسان در بین عوامل متغیر ، نقش دو قطب اصلی را درتحلیلهای ژئوپولیتیکی ایفا می کنند .
الف ) عوامل ثابت ژئوپولیتیک :
۱- موقعیت جغرافیایی : اساساً موقعیت عبارت است از چگونگی قرارگرفتن یک نقطه در سطح کره زمین که خود دارای دو حالت عمومی و نسبی و خصوصی یا ریاضی است . شکلهای مختلف موقعیت نیز به موارد ذیل تقسیم می شوند : ۱) موقعیت دریایی ۲) موقعیت ساحلی ۳) موقعیت بری یا مرکزی ۴) موقعیت استراتژیک .
۲- فضا : مفهوم فضا شامل سرزمینهایی است که انسان توانسته در آنجا سکونت گزیند یا به گونه ای در آن دخل و تصرف کند . بنابراین قلمرو فضایی ژئوپولیتیک با توسعه و پیشرفت تکنولوژی گسترش می یابد .

۳-  وسعت خاک : برخلاف گذشته ، اکنون دیگر ارزش مبنایی و تعیین کننده ای برای مقایسه کشورها با یکدیگر ندارد .
۴- وضع توپوگرافی : همان شکل خارجی زمین و شامل پدیده های مختلفی می باشد و به اقسام مختلفی تقسیم می شود مانند ۱) مرزها ۲) شبکه آبها ۳) ناهمواریها ۴) شکل کشور .
ب ) عوامل متغیر ژئوپولیتیک :
۱- جمعیت : ساده ترین شکل مطالعه جمعیت کشورها از دیدگاه ژئوپولیتیک ، مطالعه نحوه توزیع جغرافیایی آنهاست .
۲-   منابع طبیعی : ارزش حقیقی و واقعی هر کشوری به فراوانی و کیفیت منابعش بستگی دارد . منابع طبیعی به دو گروه تقسیم می شود ۱) منابع غذایی و ۲) منابع معدنی .
۳- نهادهای سیاسی و اجتماعی : نهادهای اجتماعی بر پایه رژیم سیاسی ، سازمان اقتصادی ، عادات ، تاریخ و اعتقادات یک ملت پایه گذاری می شوند و از آنجا که در بسترهای جغرافیایی متنوعی به وجود می آیند با یکدیگر تفاوت دارند .  هر چه عوامل همبستگی نهادهای اجتماعی در جامعه ای بیشتر باشد ، آن جامعه کمتر مورد اعمال نفوذ سوء استفاده مادی و معنوی سیاستهای خارجی قرار خواهد گرفت و برعکس .
ژئواکونومی
تعریف دقیق آن عبارت است از : تحلیل استراتژیهای اقتصادی بدون درنظر گرفتن سود تجاری ، که از طرف دولتها اعمال می شود ، به منظور حفظ اقتصاد ملی یا بخشهای حیاتی آن و به دست آوردن کلیدهای کنترل آن از طریق ساختار سیاسی و خط مشیهای مربوط به آن پرداخت . ژئواکونومی رابطه بین قدرت و فضا را بررسی می کند . فضای بالقوه و در حال سیلان همواره حدود و مرزهایش در حال تغییر و تحول است ، از این رو آزاد از مرزهای سرزمین و ویژگیهای فیزیکی ژئوپولیتیک است . در نتیجه تفکر ژئواکونومی شامل ابزار آلات لازم و ضروری است که دولت می تواند از طریق آنها به کلیه اهدافش برسد .
قرن بیست و یکم و پدیده ژئو اکونومی :  
با پایان جنگ سرد ، در قرن حاضر شاخص قدرت رهبری برای کشورهای سرمایه دار و قدرتمند جنگی در صحنه بین الملل ، دیگر قدرت نظامی نیست ، زیرا در حال ورود به عصری هستیم که نزاع مستقیم و رودررو ، که نیازمند پشتیبانی نیروهای نظامی است ، فرصت بروز پیدا نخواهد کرد و دیپلماتها امروزه ، مدعی دفاع از منافع اقتصادی و دیپلماسی هستند . وظیفه ای که هر دیپلماتی نمی تواند از عهده آن برآید .
قدرتهای سیاسی و ژئواکونومی :
گرچه برخورد و نزاع رودررو و سنتی به مدت طولانی بین کشورهای سرمایه دار و صاحب قدرت پیش نخواهد آمد ، این بدان معنی نیست که که چشم انداز نزاع و درگیری نامشخص است بلکه هدف این است که عامل درگیریها دیگر موضوعات دوران گذشته نیست بلکه در جوار هر اختلاف سلیقه ای یک عامل اقتصادی خودنمایی می کند . پایه و اساس این مطلب ، استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک ارائه شده است . او خبر از آمدن نظم جدید بین المللی در دهه نود می داد که در آن ابزار آلات اقتصادی جایگزین اهداف نظامی می شوند .
ژئوپولیتیک سنتی در مباحث سرزمینی راهی برای ژئواکونومی ارائه می دهد . امروزه دولتها براساس این طرح  برنامه ریزی و عمل می کنند و در این شیوه سعی می کنند از زبان ریاضی برای توصیف تفکر ژئواکونومی استفاده کنند ، به عبارت دیگر باید چنین گفت که در قرن بیست و یکم سرمایه گذاری به وسیله دولت همان کاری را خواهد کرد که قدرت آتش بالای نظامی .
حدود و وسعت ژئواکونومی :
رهیافت توسعه ارائه شده به وسیله لوتویک قدمی مشخص برای فهم ساختار جدید بین المللی و نظریه بازی در میان اعضای سازنده آن است . به نظر می رسد که ژئواکونومی مفهومی است که ورود موضوع اقتصاد را به صحنه جهانی ، به ویژه ، به لحاظ انگیزه سودگرایی تأکید می کند ؛ از طرف دیگر این موضوع نیز دور از نقد و انتقاد نیست . نقطه روشنتر اینکه رهیافت لوتویک محدود بودن حوزه آن را در چند حالت مشخص می کند و همزمان عدم توانایی انسان را برای اندازه گیری اقتصاد و استراتژی واقعی نشان می دهد .
ژئواکونومی و ژئوپولیتیک :
هرگاه که واژه ای یا پیشوند ژئو به دلایل خاصی و با درنظر گرفتن تحولاتی در مقیاس جهانی مطرح می شود ، اختلاف نظرها در تعریف و تشریح آنهم به طور همزمان ظهور می کند که اینک شاهد چنین صحنه ای هستیم . در مفهوم جدید ، ژئوپولیتیک مطالعه رابطه بین انسان است ، به عنوان عامل و بازیگر تقدیر و سرنوشت و فضا و عوامل محیطی آن به منظور جامه عمل پوشاندن به اهداف استراتژی ژئوپولیتیک کشور، به نحوی که با کمترین تعارض و تقابل برخورد کند . ژئواکونومی همانند ژئوپولیتیک با این شرح روش و تفسیری برای رابطه بین انسان و عوامل محیطی در مقیاس جهانی است . این دو مفهوم تفاوتهایی نیز دارند : اول اینکه ژئواکونومی محصول دولتها و شرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است در حالی که این خصیصه در ژئوپولیتیک نیست . دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی و بازرگانی است .
ژئوکالچر
اندیشه ژئو پلیتیک و ژئوکالچر و پرداختن به فرهنگ در پهنه جغرافیا و در رابطه با امر سیاسی، امری است که از دیرباز مطرح بوده است و صاحبنظران زیادی در مورد آن اظهار نظر کرده اند و در مورد آن به تحقیق پرداخته اند.
برخی کسان در ایالات متحده امریکا در نتیجه بالا گرفتن ایده های دهه۱۹۹۰ ساموئل هانتینگتن دربتره برخورد تمدنها به گمان آغاز دوران اثر گذاری تفاوت های فرهنگی _ تمدنی بر شکل گیری های سیاسی جهان در رقابت های قدرتی جدید سخن از ژئوکالچر به میان آوردند.
فرهنگ مجموعه ای از خصیصه های ساختاری یک گروه انسانی یا ملت است که وجه غالب آن را تشکیل داده و در ابعاد مختلف جهان بینی و نگرش به جهان. باورها و عقاید.آداب و رسوم. رفتار و کردار.شیوه ها و ابزار.مکانیسم های حراست از خود.اندیشه و تفکر..ادبیات و هنر و نظایر آن انعکاس پیدا می کند.فرهنگ نقش بنیادین در اندیشه و عمل انسانها دارد و تمامی حوزه های اقتصادی.سیاسی. اجتماعی. دفاعی. امنیتی. حقوقی. بین المللی و غیره را تحت شعاع قرار میدهد.فرهنگ سرچشمه هویت یک گروه متشکل  انسانی و یا ملت می باشد بنابر این موجودیت سیاسی آن را توجیه می کند.فرهنگ امروزه به اشکال مختلف در سیاست ملی و سیاست بین الملل نقش آفرینی می کند.نظریه های *برخورد تمدنها* و *گفتگوی تمدنها* خود منعکس کننده نقش آفرینی فرهنگ در روابط و مناسبات ابناء بشر و خلق الگوهای جنگ و عدوات یا صلح ودوستی بین آنها می باشد
جغرافیای فرهنگی یک حوزه مطالعاتی مستقل نیست که بتواند همه اطلاعاتِ مربوط به خود را تولید نموده و آنها را به عنوان بخشی از یک سیستم بسته بررسی نماید، بلکه یک تبادل است که در آن اطلاعات، تفاسیر و یافته های بسیاری از منابع، از یک دیدگاه کلی بررسی می شوند
به طور کلی شناخت رابطه متقابل جغرافیا و فرهنگ۱ به عنوان دو موضوع مهم و پایه در علم جغرافیا، قابل بررسی است که می توان تحت عنوان جغرافیای فرهنگی مورد مطالعه قرار داد. جغرافیای فرهنگی دانشی است که ارتباط و تعامل دو حوزه فرهنگ و جغرافیا و تأثیرات متقابل آن دو را مورد پژوهش و بررسی قرار می دهد. بنابراین روابط و مناسبات متقابل محیط۲ و فرهنگ گروه های انسانی از مباحث جغرافیای فرهنگی است. گرچه تاکنون به دلیل گستردگی و تنوع موضوعات فرهنگی تعریف واحدی از جغرافیای فرهنگی ارائه نشده است؛ لیکن در این شاخه از جغرافیا «تفاوت ها و تشابهات عناصر فرهنگی گروه های انسانی در ابعاد فضایی و مکانی، مطالعه و بررسی تغییرات فضایی گروه های فرهنگی، شکل گیری الگوهای فضایی فرهنگ توسط عملکردهای جامعه انسانی، تجزیه و تحلیل و برآن تأکید می شود.»
بر این اساس چگونگی شناخت اختلافات فرهنگی در مکانهای مختلف، تغییرات فضایی و مکانی فرهنگ، شناخت و تقسیم بندی مناطق جهان بر اساس فرهنگ و پدیده های فرهنگی از سؤالات اساسی مربوط به جغرافیای فرهنگی است.
همانطوری که جغرافیای اقتصادی با تولید و توزیع کالاها و خدمات در ارتباط اند، جغرافیای فرهنگی در معنای وسیع تر با هر بخشی از فرهنگ انسان سر و کار دارد. جغرافیای فرهنگی که در این بخش به صورت محدود به آن پرداخته می شود با عناوین فرهنگی خاصی مشخص می گردد، که به آن می پردازد. اگرچه رشته وحدت بخش آن، روش بکارگیری نظریه مردم شناسی فرهنگی برای معنا بخشیدن به جنس و ماهیت جغرافیای فرهنگی است.
روند تکوین و شکل گیری جغرافیای فرهنگی
کارل ساور۵ (۱۹۲۵ و ۱۹۳۱) طرح کلی نوین جغرافیای فرهنگی را ترسیم کرد که با آن، دسته ای از عوامل فرهنگ مادی[فناوری، چشم اندازهای فرهنگی، فرم ها، آثار معماری و…] که از طریق «استقرار، احاطه و تثبیت در سطح زمین» به ناحیه ویژگی و امتیاز می بخشند، سر و کار دارد. در مطالعات کارل ساور فعالیت ها، آثار [انسان ساخت] و عملکرد انسان در کانون توجه قرار داشت نه خود او.
محتوا و قلمرو جغرافیای فرهنگی شامل تاریخ آداب و رسوم نوع پوشش لباس و ساخت خانه دین مذهب ایدئولوژی و… میباشد و هر کشوری که از تمدن بیشتری برخوردتر باشد سهم بسشتری در فرهنگ دارد .
منشاء و پراکندگی فرهنگ ها و تمدنها
گسترش فرهنگ به سادگی از طریق خصیصه های فرهنگی خاص قابل مطالعه است اما اغلب، مجموعه کلی خصیصه های فرهنگی توسط مردمی قدرتمند و متنفذ به یکدیگر جوش خورده و به شکلی نسبتاً یکسان و منسجمی در یک محدوده وسیع گسترش می یابد. ممکن است نوع زندگی یا تمدن از آغاز تا گسترش به پایگاه بزرگ تر، پیگیری شود تا اینکه نهایتاً به حدودش می رسد و توسط فرهنگ گسترده دیگر جایگزین یا جذب می شود.
جغرافی دانان به طرق مختلف فرهنگ را مورد بررسی قرار داده اند. برای مثال تقسیم جهان به مناطق عمده فرهنگی (راسل و نیفن ۱۹۵۱) بررسی توسعه فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها، ترسیم نقشه نواحی کانونی و مرکز و پیرامونی یا حاشیه فرهنگ ها(مینیگ ۱۹۶۵) و مطالعه جزایر فرهنگ.
ارزیابی فرهنگی محیط نظریه های مورد توجه جغرافیا خود اغلب از ارزیابی های عمومی محیطی بدست می آیند. دگرگونی آنها در گذر زمان نشان می دهد که آنها نیز، هرچند به نحوی معقول، بخشی از فرهنگ متغیرند. آنچه انسان با منابع طبیعی انجام می دهد به فن آوری او، درک او از منابع طبیعی، جایگاهش در میان منابع و مجموعه ای از ارزش های مرتبط با حال و آینده او بستگی دارد. کلارنس گلاکن ( ۱۹۵۶) جایگاه انسان را در طبیعت، از نقطه نظر تغییرات تفکرات غربی درباره جهان قابل سکونت، بررسی کرده است. برداشت های غیرغربی آنگونه که تحت تأثیر نظریه های کیهان شناختی و تجربیات شکل گرفته و به زبان آمده اند نیز برای تفسیر الگوهای زندگی ضروری اند. ( لونتال ۱۹۶۱ )
اهداف ژئوکالچر
بسیاری از مطالعات برای یافتن جواب های واقعی به سوالات خاص انجام شده است. برخی مطالعات عمدتاً در حیطه سنتی کاوش های جغرافیایی انجام گرفته اند، که شامل تحقیقات ناحیه ای در حوزه جغرافیای فرهنگی (مثال واگنر ۱۹۵۸) و سفرهایی که به منظور جمع آوری اطلاعات اختصاصی تر (جزئی تر) انجام شده اند، می شود.(مثال زلینسکی ۱۹۵۸) سایر مطالعات در جستجوی ارتباط موجود در راه حل مسائل پیچیده تر هستند. (جغرافیایی بودن آنها در طبیعت یا جهات دیگر) موضوع اصلی آثار نیفن، استفاده از ویژگی فرهنگی خاص به عنوان شاخص مهاجرت و انتشار۷ و نواحی فرهنگی که شکل داده اند می باشد.
شکل نوین قدرت و روابط بین الملل در قرن بیست و یکم :
با جهانی شدن و بازشدن بازارها و شکوفایی اقتصادهای ملی ما شاهد تغییر در اهداف و نظریه های بازیگران جهانی هستیم . در این دوره تجارت آزاد در کل به عنوان یک امر مثبت تلقی می شود و رقابتهای مختلفی هر روز برای رسیدن به مرحله بالاتر انجام می شود . هدف استراتژی نهایی دولتهای غربی رسیدن به یک قدرت اقتصادی است . پیدایش رهیافت ژئواکونومی بدون اشتباه و صحیح ، بالاترین سطح معقول در هماهنگی ملتهاست . ژئواکونومی ، در میان ملتهای تجاری توسعه یافته ، به عنوان پدیده سیالی ، برای پوشش دادن به فضای جدید رقابتی در آمده است . در دنیایی که ملتها به دنبال فضای جدید برای مانورهایشان هستند ، رهیافت ژئواکونومی شبکه بی نظیری برای فهم و درک مسائل بین المللی ارائه می دهد .
 مفهوم قدرت
در نظریه واقعگرایی دولت های ملی بازیگران اصلی در یک نظام « دولت محور » هستند، سیاست داخلی را می توان به وضوح از سیاست خارجی تفکیک کرد، سیاست بین الملل کشمکش بر سر قدرت در یک محیط فاقد مرجع فائقه ی مرکزی است، در یک نظام بین المللی غیرمتمرکز، مرکب از دولت هایی که از برابری حقوق یا حاکمیت برخوردارند ،میان دولت های ملی از حیث توانایی هایشان مراتبی [ به صورت ] قدرت های بزرگ تر و دولت های کوچک تر وجود دارد.
در بینش واقعگرا از سیاست، قدرت و منافع ملی دو عنصر محوری به حساب می آیند از این دیدگاه بازیگر خردمند کسی است که پیوسته در جهت ارتقای منافع خود باشد. طیف مفهومی این منافع گسترده است و هم شامل عوامل مادی می گردد و هم معنوی. به عبارت دیگر، هم حراست از قلمرو و هم حفظ شئون و حیثیت و حریم ارزش ها از ملزومات آن است. در اینجا قدرت و منافع در عرض یکدیگر قرار می گیرند و رفتار عقلایی آن است که هم زمان و پیوسته در جهت ارتقای آن ها باشد. برای واقعگرا عمل سیاسی متکی به جزم و احتیاط و متاثر از شناخت واقع بینانه محیط ملی و بین المللی است.
در نظریه واقعگرا این مفهوم توانایی ها یا قدرت با حجم نیروی نظامی به معنای صریح کلمه مترادف نبوده یا به ندرت مترادف است. واقعگرایان می گویند قدرت پدیده ای چند بعدی است که دارای هر دو مولفه ی نظامی و غیرنظامی می باشد. نظریه پردازان واقعگرا چارچوب هایی برای دسته بندی عناصر قدرت ملی تدوین کرده اند. این گونه توانایی ها نه تنها نیروهای نظامی بلکه سطح تکنولوژی، جمعیت، منابع طبیعی، عوامل جغرافیایی، شکل حکومت، رهبری سیاسی استراتـژی و ایدئولوژی را نیر در بر می گیرند به طور خلاصه قدرت مرکب از عوامل کیفی و کمی است. قدرت یکی از واژه هایی است که به کرات در بررسی های علم سیاست به ویژه در روابط بین الملل به کار برده می شود.
فقدان نهادها و رویه های کارآمد برای حل منازعات در سطح بین المللی که قابل مقایسه با نهادها و رویه های موجود در اغلب نظام های سیاسی داخلی باشد عنصر قدرت را در این سطح بارزتر از سطح ملی می سازد. بنابه نظریه نیکولاس اسپایکمن « زندگی متمدن تماماً، در نهایت بر قدرت استوار است». قدرت توانایی حرکت دادن فردی یا جمعی انسان ها در جهت مطلوب از طریق « اقناع تطمیع، بده بستان، یا اجبار است » هانس مورگنتا حتی سیاست بین الملل و در واقع کل سیاست را به صورت « مبارزه برای قدرت » تعریف می کرد .
مورگنتا اعتقاد داشت که قدرت عبارت است از « کنترل انسان برافکار و اعمال دیگر انسان ها » روبرت اشتروس هویه می گفت « جستجوی قدرت » بر سیاست بین الملل « استیلا دارد ».
جان برتون که خود آشکار را از شارحین مکتب واقعگرایی سیاسی یا سیاست واقعگرایانه است معتقد است « در تمامی تفکراتی که پیرامون روابط بین الملل صورت گرفته، احتمالاً هیچ عامل مشترکی عمده تر از فرض وابسته بودن موجودیت دولت ها به قدرت و تحصیل اهداف خودشان با اتکاء به قدرت وجود ندارد و بنابر این مهار و مدیریت قدرت معضل اصلی است که باید حل کرد.
کی . جی . هالستی نیز ضمن تلقی قدرت به عنوان یک رابطه تاثیرگذار و اعمال نفوذ معتقد است که قدرت، مفهومی چند بعدی مرکب از این اجزاء است: ۱ـ اقداماتی که یک بازیگر از طریق آن ها بر بازیگر دیگر اعمال نفوذ می کند، ۲ـ توانایی هایی که بدین منظور به کار گرفته می شوند و ۳ـ واکنش مطلوب [اعمال کننده ی نفوذ]
تعریف ابر قدرت

در نظریه اقتصادی آنچه خاستگاه‌های تقاضا را تشکیل می‌دهد سلیقه و رجحان‌های مصرف‌کنندگان است. اقتصاددانانی که در مورد تفاوت بین رجحان‌های مصرف‌کنندگان در مورد محصولات تحقیق می‌کنند، بیشتر متمایل به پذیرش این امر هستند که سلیقه هر فرد با فرد دیگر فرق دارد و تغییر در سلیقه‌ها موجب عوض شدن عملکرد تقاضا می‌شود (فرهادی،۱۴۷:۱۳۸۵). یکی از موارد مهم در بازاریابی و فروش صنایع‌دستی آگاهی از رفتار مصرف‌کننده است. این آگاهی باعث می‌شود که دریابیم گردشگران با چه خصوصیت‌های جمعیت شناختی و با چه اهدافی (انگیزه‌های خرید)، متقاضی کدام نوع صنایع‌دستی هستند؛ بنابراین پی بردن به سلایق و سطح کیفیت مورد انتظار گردشگران از اقلام هنری می‌تواند به شناسایی الگویی مدون از مصرف این اقلام هنگام سفر کمک کند. رسیدن به یک الگوی مدون در مورد چگونگی سلیقه گردشگران به بازاریابان این امکان را می‌دهد که صنایع‌دستی خاصی را بازاریابی کنند و به تولیدکنندگان نیز کمک می‌کند که ریسک تولید خود را کاهش دهند (عطرسایی،۲۴:۱۳۸۸).

۲-۴-۴-رفتار مصرف‌کننده (گردشگران) در گردشگری
وقتی در مورد رفتار گردشگران مطالعه می‌شود باید به هر دو گروه گردشگران و خرده‌فروشان و نیز به سایر عوامل مؤثر بر رفتار خرید توجه شود (سوانسون و هوریج^[۳۸]،۶۳:۲۰۰۲). لومسدن^[۳۹](۱۹۹۷) فرایند تصمیم‌گیری گردشگر را همانند فرایند تصمیم‌گیری یک خریدار کالا یا خدمت تلقی می‌کند و می‌گوید یک گردشگر همچون یک مصرف‌کننده مراحل آگاهی و اطلاع، پژوهش و درک، بسط و توسعه نگرش، ارزشیابی خرید، اتخاذ تصمیم و رفتار بعد از خرید یا سفر را طی می‌کند. شواهد تجربی نیز در مورد امکان استفاده مدل‌های مهم رفتار مصرف‌کننده مانند مدل‌های انگل^[۴۰]وکولات^[۴۱]و بلک ول^[۴۲] (۱۹۹۳) نشان می‌دهد که رفتار خرید سوغاتی گردشگران می‌تواند در قالب مدلی شبیه مدل عمومی رفتار مصرف‌کننده شکل بگیرد. به همین دلیل مانند رفتار خرید مصرف‌کننده، رفتار خرید سوغاتی توسط گردشگران نیز ممکن است تحت تأثیر متغیرهایی مانند ارزش‌ها و نگرش‌های گردشگران قرار بگیرد (کیم و لیترل^[۴۳]،۱۵۳:۱۹۹۹). شکل زیر این مطلب را بهتر نشان می‌دهد. منظور از سبک گردشگری همان انواع گردشگری (تفریحی، فرهنگی و …) است.
شکل ۲-۲: نمودار رفتار مصرف‌کنندگان (کیم و لیترل،۱۵۴:۱۹۹۹)
نکته مهم این است که با این وجود رفتار خرید گردشگر در هنگام سفر با خرید معمولی روزانه او فرق دارد. رفتار خرید یک موضوع چند متغیره و پیچیده است و به مشارکت تئوریکی میان‌رشته‌ای نیاز دارد تا ملموس تر شود و بتوان آن را بهتر توضیح داد. در مقوله گردشگری رفتار خرید حتی پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را به راحتی شناسایی کرد زیرا رفتار مصرفی فرد در هنگام سفر با رفتار و الگوی روزمره مصرفی او متفاوت است (اسنپنجر و همکاران^[۴۴]،۲۰۰۳). طبق ادبیات موجود تعدادی از این تفاوت‌ها به صورت مقابل خلاصه‌شده‌اند: مسافرت برای گذران تعطیلات نوع خاصی از اوقات فراغت است و مرحله‌ای است که خارج از محیط معمولی شخص گذرانده می‌شود که در حین آن افراد به کاری مشغول نیستند و مسئولیتی ندارند و در خرج کردن منابع مادی صرفه‌جویی نمی‌کنند (عطرسایی،۲۷:۱۳۸۸). یکی از عمده‌ترین تفاوت‌های بین خرید گردشگری با خرید روزانه معمولی این است که خرید گردشگری به‌شدت، فراغتی و تفریحی است (اوه،۱۰:۲۰۰۷). به علاوه در مقایسه با خرید معمولی روزانه، در سفر گردشگران پول را راحت‌تر را به خرید اختصاص می‌دهند و آن را تصادفی‌تر خرج می‌کنند و چیزهای غیرضروری بیشتری چه برای مصرف شخصی و چه به عنوان هدیه خریده می‌شود و خرید کردن در سفر ماهیت تفریحی بیشتری در مقایسه بازندگی معمول فرد پیدا می‌کند (باتلر^[۴۵]،۲۸۸:۱۹۹۱). همچنین در میان گردشگران خرید برنامه‌ریزی نشده و هیجانی بیشتر از رفتار مصرفی و خرید برنامه‌ریزی‌شده مشاهده می‌شود و افراد کمی برنامه از پیش تعیین‌شده برای خرید دارند اما اکثر آن‌ها در طول مسافرت در این فعالیت شرکت می‌کنند (مارچ و وودساید^[۴۶]،۹۱۶:۲۰۰۵). خرید برنامه‌ریزی‌شده صنایع‌دستی نیز بسیار متفاوت از خرید واقعی آن است و در عمل خرید واقعی چشمگیرتر است (عطرسایی،۲۵:۱۳۸۸).
رفتار خرید گردشگران تاکنون با وجود مدل‌هایی که سعی در توضیح آن داشته‌اند، به خوبی درک نشده زیرا بیشتر این مدل‌ها به طور تجربی آزمایش نشده‌اند بنابراین با توجه به کمبود دانش پایه‌ای دراین‌باره، تحقیقات گردشگری باید تلاش کنند که از عواملی که بر حجم گردشگران شرکت‌کننده در فعالیت خرید، مؤثرند، پرده بردارند. اوه (۲۰۰۷) عنوان می‌کند محققان اکنون در مرحله تشریح پدیده چندوجهی گردشگری خرید هستند که این وجوه شامل بررسی اثر انگیزه‌ها، تبلیغات برای فروش کالا، اثرات عوامل اجتماعی –فرهنگی و اثر عوامل جمعیت شناختی بر هزینه‌های خرید است (اوه^[۴۷]،۳:۲۰۰۷). در کل محققان به علت تفاوت خرید معمولی با خرید گردشگری و نیز تأثیر عوامل مختلف اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و روان‌شناختی و محیطی بر الگوی رفتاری گردشگران (تیموتی،۳۶:۱۳۸۸)، برای درک بهتر رفتار خرید در حوزه گردشگری، بر ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در این حوزه و ایجاد چارچوبی جامع که قادر باشد عوامل و متغیرهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناختی که بر الگوی رفتاری گردشگران تأثیر می‌گذارند را مشخص کند، تأکید ورزیده‌اند (اوه و همکاران^[۴۸]،۳۰۹:۲۰۰۴).
۲-۴-۵-عوامل تأثیرگذار بر رفتار مصرف‌کننده
مصرف‌کنندگان تصمیمات خود را در خلأ اتخاذ نمی‌کنند بلکه آن‌ها در معرض عوامل داخلی و خارجی قرار دارند که بر رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارند. عوامل تأثیرگذار بر رفتار مصرف‌کننده را می‌توان به دو سطح فردی و اجتماعی تقسیم کرد. در سطح فردی عوامل روان‌شناختی همچون انتظارات، نگرش‌ها بر رفتار مصرف‌کننده تأثیرگذارند و در سطح کلان‌تر، عواملی که در فرایند اجتماعی شدن افراد شکل می‌گیرند همچون خانواده و عوامل فرهنگی در تصمیم‌گیری افراد مؤثر هستند (ضیایی و تراب احمدی،۱۳۹۱: ۵۷ -۵۶). سواربروک و هورنر^[۴۹] (۲۰۰۷) عوامل تأثیرگذار بر انتخاب نوع سفر و تقاضای گردشگری را به دو گروه عوامل درونی و بیرونی به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌کنند.
عوامل درونی عواملی هستند که به شخصیت گردشگر برمی‌گردند و شامل موارد زیر است:

 

1. 1. شرایط گردشگر: سلامتی گردشگر، درآمد، میزان فراغت، شرایط شغلی، شرایط اعضای خانواده.

 

1. 1. شناخت گردشگر از: مناطق و مقاصد گردشگری، قیمت‌های متفاوت شرکت‌ها و مقاصد رقیب.

 

1. 1. تجربه گردشگر درباره: انواع تعطیلات، مقصدهای مختلف، تخفیف‌ها.

 

1. 1. نگرش‌ها و مشاهدات گردشگر: از مسافتی که گردشگر حاضر است بپیماید، دیدگاه‌های سیاسی او و …

 

عوامل بیرونی عواملی هستند که به محیط پیرامون گردشگر برمی‌گردند و شامل: نظر و پیشنهاد‌های دوستان و آشنایان، فعالیت‌های بازاریابی در صنعت گردشگری، اثرات رسانه، آزادی سیاسی، عوامل اقتصادی و اجتماعی و فناوری جهانی (سواربروک و هورنر،۲۰۰۷: ۴۳-۶۴).
عوامل درونی تأثیرگذار بر رفتار افراد در انتخاب نوع سفر برای همه گردشگران و در هرزمانی از وزن و اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. در انتخاب نوع سفر، بسته به افراد، برخی از عوامل نسبت به برخی دیگر اثرگذاری بیشتری دارند. حتی برای یک فرد، اهمیتی که هر یک از عوامل در طول زندگی او دارند متفاوت است. با تغییر سن، ساختار خانوادگی، درآمد و تجربیات افراد و مواردی از این قبیل، میزان تأثیرگذاری هر یک از این عوامل بر انتخاب سفر تغییر خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال رشد اقتصادی در کشورهای غربی باعث افزایش تقاضا برای سفر شد و تعداد مسافرت‌ها نیز افزایش یافت ولی در عوض مدت زمان انجام سفر کاهش پیدا کرد. در نظر گرفتن این عوامل در تبیین جهت‌گیری بازار گردشگری و تدوین برنامه‌های بازاریابی گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است (ضیایی و تراب احمدی،۱۳۹۱: ۶۴ -۶۵).
بحث مهمی که در مورد میزان اثرگذاری این عوامل مطرح می‌شود این است که میزان تأثیر عوامل درونی و بیرونی بر رفتار گردشگران بنا بر ویژگی‌های رفتاری‌ گردشگران متفاوت خواهد بود، چنان‌که افراد برون‌گرا که افرادی سرزنده و شاد هستند بیشتر تحت تأثیر عوامل خارجی مانند نظر دوستان و آشنایان و تجربیات سفر آن‌ها هستند در عوض افراد درون‌گرا ممکن است بیشتر بر تجربیات خود متکی باشند. بیشتر عوامل درونی و بیرونی تأثیرگذار بر رفتار گردشگران در واقع در نقش تسهیل‌کننده و یا محدودکننده رفتار گردشگران است تا آن‌ها بتوانند به انگیزه‌ها و تمایلاتی که در خود احساس می‌کنند پاسخ‌گویند. هر قدر این عوامل برای افراد بیشتر محیا باشد پاسخ به نیازها راحت تر می‌شود (ضیایی و تراب احمدی،۱۳۹۱: ۶۵).
۲-۵-مصرف
فریدمن^[۵۰] (۱۹۹۴) عنوان می‌کند در قرون وسطی مفهوم مصرف به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای با آنچه امروز از آن فهم می‌شود متفاوت بوده است. برای اکثریت جمعیت زمین، مصرف مبتنی بر رفع نیاز و بقای روزمره بوده است. درحالی‌که برای عده‌ای اندک از زمین‌داران و اشراف نشانه زیاده‌خواهی، جلب توجه و موقعیت اجتماعی تلقی می‌شد. در قرن ۱۸ با شروع مراحل اولیه صنعتی شدن، سرمایه‌داری مصرفی نیز شکل گرفت در نتیجه بازارهای مصرفی داخلی با روندی فزاینده رشد کردند و به دنبال آن کالاهای جدید و گزینه‌های انتخاب بیشتری برای مصرف‌کننده به وجود آمد. کولز^[۵۱](۱۹۹۹) می‌گوید وقوع انقلاب در مصرف، خرید مردم از خرده‌فروشی‌ها را که در حال رشد بودند، متنوع‌تر کرد. با رشد صنعتی شدن جوامع در اوایل قرن ۱۹ ثروت بیشتری بین مردم و اقشار مختلف جامعه توزیع شد که فراوانی و روند الگوهای مصرف را تغییر داد و نقش اساسی‌تری در زندگی مردم ایفا کرد. وقوع این امر این فرصت را به مردم داد که خود را از طبقات دیگر جامعه به واسطه نوع مصرف متمایز نمایند. میلر^[۵۲](۱۹۸۷) عنوان می‌کند در اواخر قرن ۱۹ طبقات ثروتمندتر از روش‌هایی در مصرف پیروی کردند که بعدها چشم‌انداز طبقات رو به پایین و کارگر بود و تهیه غذاهای لوکس و خوردن غذاهای گران‌قیمت و تجمل به مسئله‌ای مهم برای طبقه مرفه تبدیل‌شده بود که باعث به وجود آمدن دوران مصرف توده‌ای شد. تا اواسط قرن ۲۰ مصرف دیگر تنها به طبقه بالای جامعه محدود نبود بلکه در بین همه طبقات به جز فقیرترین طبقات گسترش‌یافته بود، هرچند الگوهای مصرف هنوز تفاوت طبقاتی را نشان می‌داد. توجه به این نکته ضروری است که مصرف توده‌ای مدرن بیش از آنچه مبتنی بر نیاز باشد بر اساس امیال و علایق است. ازاین‌رو هسته اصلی مصرف بیشتر جنبه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد (تیموتی،۱۳۸۸: ۱۸-۱۹).
۲-۵-۱-سفر کردن و انواع مصرف
مصرف گردشگری هزینه کلی مصرف بازدیدکنندگان در طول مسافرت و اقامت آن‌ها در مقصد است. سازمان جهانی جهانگردی^[۵۳] (۲۰۰۰) اعلام کرده است مصرف گردشگری که در طول سفر اتفاق می‌افتد، تهیه بسته‌های گردشگری، اقامت، غذا و نوشیدنی، حمل‌ونقل، خرید و سرگرمی را شامل می‌شود (عطرسایی،۵۷:۱۳۸۸). دیمانچ و سامدال^[۵۴](۱۹۹۴) اظهار می‌کنند مصرف و به‌طورکلی و فراغتی بودن آن به‌طور خاص از دو منظر قابل بررسی است. یکی مصرف کالاهای ملموس و استفاده فیزیکی از آن‌ها مانند (خوردن، نوشیدن، خرید لباس، خرید کفش) دیگری، استفاده از خدمات و اقلامی که به‌طور مادی مصرف نمی‌شوند مانند گوش دادن به موسیقی، تماشای فیلم و نمایش، اقامت در هتل. نوع دوم مصرف که در اینجا به آن اشاره شد مصرف نمادین نام دارد. سفر و مسافرت نه‌تنها شامل مصرف مادی مانند غذا خوردن در بیرون و خرید کردن بلکه شامل استفاده از خدمات راهنمایی تور، اقامت در هتل، خرید بلیط هواپیما نیز می‌شود که در حوزه نوع غیرمادی مصرف است. باید اضافه نمود که دیدن جاذبه‌هایی مقصد توسط گردشگران نوعی مصرف نمادین است (تیموتی،۱۳۸۸: ۲۷-۱۷).
۲-۵-۲-مصرف نمادین (چشم‌انداز جامعه‌شناختی به مصرف)
براون^[۵۵](۱۹۹۲) معتقد است مردم‌شناسان و جامعه‌شناسان در دهه اول قرن ۱۹ به شیوه‌هایی علاقه‌مند شدند که مصرف را در جامعه و در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی توضیح می‌داد. اکثر متون علوم اجتماعی نشان می‌دهد که مصرف کالا بیش از این‌که با توجه به کارکرد آن صورت بگیرد بر اساس شرایط اجتماعی و معانی زمینه‌ای تعیین می‌شود. وبلن^[۵۶] این موضوع را نخستین بار در سال ۱۸۹۹ در مورد معانی نمادینی که در پس مصرف نهفته است اظهار کرد. بدریلارد^[۵۷] (۱۹۹۸) معتقد است مصرف فقط استفاده از اشیا و خدمات نیست بلکه بیش از آن نشانه هویت شخصی و اجتماعی است و تصویری که از یک شیء نشان داده می‌شود معمولاً از سودمندی آن اهمیت بیشتری دارد.
ادواردز^[۵۸](۲۰۰۰) دراین‌باره بیان می‌کند که این خط فکری از گذشته‌ای ریشه می‌گیرد که در آن درجات مصرف و سطوح آن نشانه‌ای از موقعیت اجتماعی و تمایز طبقات بود؛ بنابراین مصرف‌گرایی با هویت اجتماعی و تصویری که فرد از خود داشت مرتبط شد. سولومون^[۵۹] می‌گوید امروزه تسلط خرید فراغتی به این دلیل رخ‌داده است که مصرف‌کنندگان واقعیت اجتماعی خود را بر اساس نمادگرایی کالا و تصویری که به دیگران ارائه می‌کنند، بنا می‌کنند (تیموتی،۱۳۸۸: ۲۱). در واقع افراد از محصولات استفاده می‌کنند تا به واسطه آن هویت و شخصیت خود را به خودشان و به دیگران یادآوری شوند (والندورف وآرنولد^[۶۰]،۵۳۱:۱۹۸۸).
۲-۶-خرید
رقابت بین مقصدهای مختلف برای جذب گردشگر بیشتر موجب گردیده تا بررسی رفتار مصرف‌کنندگان و الگوهای مصرفی آن‌ها بیش‌ازپیش موردتوجه برنامه‌ریزان و بازاریابان قرار گیرد. سرعت تغییرات در محیط اجتماعی و فرهنگی و پیدایش نیازهای مختلف گردشگری ضرورت بررسی مداوم رفتار گردشگران را مورد تأیید قرار می‌دهد. در چنین فضایی داشتن درک صحیح از مصرف‌کنندگان و فرایند مصرف در گردشگری، مزیت‌های متعددی را در بر خواهد داشت. این مزیت‌ها شامل: کمک به مدیران جهت تصمیم‌گیری، تهیه یک منبع شناختی از طریق تحلیل رفتار گردشگران و کمک به عرضه‌کنندگان برای طراحی و ارائه محصولات متناسب با تقاضای روز گردشگری است. باید اضافه کرد علم به رفتار مصرف‌کنندگان همچنین می‌تواند در تبلیغات مؤثر، انتخاب پیام و رسانه مناسب و درک عواملی که رفتار افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد کمک نماید. برنامه‌ریزی برای توسعه فعالیت‌های گردشگری و خرده‌فروشی‌های مرتبط با آن با درک چرایی و چگونگی الگوهای رفتاری گردشگر آغاز می‌شود. افراد در تصمیم‌گیری روزانه متفاوت از یکدیگر رفتار می‌کنند بنابراین الگوی رفتاری افراد در صنعت گردشگری نیز با یکدیگر یکسان نیست. مسافرت یا انتخاب گزینه‌های جایگزین، محل مورد بازدید، طول سفر، نحوه هزینه کرد، وسیله حمل‌ونقل مورداستفاده و خرید…همگی ازجمله تصمیمات متفاوتی هستند که افراد در حوزه گردشگری اتخاذ می‌کنند. تحلیل الگوهای رفتاری گردشگران می‌تواند به شناخت چرایی اتخاذ تصمیمات متفاوت در مورد سفر کمک نماید. از مهم‌ترین موضوعات موردبحث در الگوهای رفتاری گردشگری می‌توان به خواسته‌ها و نیازهای گردشگران، عوامل مؤثر بر تصمیمات، انگیزه‌ها، توقعات، شیوه انتخاب مقصد، نوع رفتار آن‌ها با ساکنان محلی اشاره کرد (ضیایی و تراب احمدی،۵۵:۱۳۹۱).
هادمن و هاوکینز^[۶۱] (۱۹۸۹) عنوان می‌کنند که وجود تمام اقلام در خرده‌فروشی‌های گردشگری ضروری است، اما جذاب‌ترین و موردتوجه‌ترین کالاها در بخش خرید گردشگری، سوغاتی‌ها هستند (تیموتی^[۶۲]،۱۴۲:۱۳۸۸). ازآنجاکه خرید سوغاتی تقریباً حدود ۳۰ تا ۳۳ درصد (به نقل از برخی منابع مانند عطر سایی (۱۳۸۸) در مورد گردشگران بین‌المللی گاهی ذکرشده تا ۵۰ درصد) از مخارج کلی سفر را به خود اختصاص می‌دهند مطالعه آن‌ها از چشم‌انداز خریداران و نیز خرده‌فروشان دارای اهمیت است. از دیدگاه گردشگران سوغاتی خوب باید تجربه غیرملموس سفر را به امری ملموس تبدیل نماید و از دیدگاه خرده‌فروشان چنین سوغاتی باید نیازهای بازار هدف را ارضا کند و نیز منافع اقتصادی به همراه بیاورد (سوانسون و هوریج^[۶۳]،۶۳:۲۰۰۲).
تحقیقات بسیاری در مورد سوغاتی‌ها و خرید گردشگری وجود دارد اما در مورد رفتار واقعی خرید گردشگران و اینکه چه عواملی بر آن مؤثر است پژوهش‌های کمی انجام‌شده است (اوه و همکاران^[۶۴]،۳۰۹:۲۰۰۴). در واقع اگر میزان زمان و هزینه‌ای را که گردشگران به خرید اختصاص می‌دهند در نظر بگیریم آنگاه متوجه می‌شویم که تحقیقاتی که به خرید به عنوان یک فعالیت گردشگری می‌پردازند نسبتاً کم بوده‌اند (یوکسل^[۶۵]،۷۵۲:۲۰۰۴). از دهه ۱۹۵۰ تلاش‌های بسیاری برای درک مدل‌های خرید هم از جنبه خرید منفعت طلبانه و هم از جنبه خرید تفریحی خرید شده است و تحقیقات اولیه مرتبط با خرید به آن به عنوان یک فعالیت ضروری و اقتصادی که برای ادامه زندگی ضروری است، تمرکز می‌کرده‌اند اما تحقیقات بعدی به این امر پرداختند که خرید می‌تواند فعالیتی تفریحی باشد که به واسطه حس لذت برانگیخته می‌شود و نه صرفاً به علت ضرورت اقتصادی (کیم و همکاران^[۶۶]،۳:۲۰۱۱).
ادوارد^[۶۷] (۲۰۰۰) معتقد است امروزه با توجه به تنوع گسترده محصولات، تصمیم مصرف‌کننده دیگر تنها فعالیتی ساده و منطقی که منجر به رفع نیازهای ضروری شود، نیست بلکه بیشتر تحت تأثیر این موضوع قرار می‌گیرد که مصرف‌کننده چه چیزی را دوست دارد نه اینکه به چه چیزی نیاز دارد (اوه^[۶۸]،۸:۲۰۰۷). گردشگران اغلب بخش زیادی از پول خود را صرف خرید می‌نمایند این میزان هزینه کرد حتی گاهی بیشتر از هزینه صرف شده برای غذا و هزینه‌های اقامتی است. به همین دلیل لازم است که خرده‌فروشان مخصوصاً در بخش سوغاتی از ویژگی‌های مدنظر گردشگران در مورد یک سوغاتی خوب آگاه باشند. از نظر اقتصادی سوغاتی‌ها برای خرده‌فروشان به ویژه آن دسته که در نزدیکی مکان‌های گردشگری واقع‌شده‌اند، مهم تلقی می‌شوند. خرده‌فروشان نیز در صنعت گردشگری برای کسب موفقیت باید نیازهای گردشگران را بشناسند و آن را برطرف نمایند (سوانسون و هوریج^[۶۹]،۶۳:۲۰۰۲).
امروزه خرید به چیزی بیش از تهیه و به دست آوردن کالا تبدیل‌شده است و درواقع موجب لذت و تعامل اجتماعی است (میلر و همکاران^[۷۰]،۱۹۹۸). به علاوه خرید و مصرف به عنوان عوامل مؤثری در ایجاد هویت فردی به شمار می‌آیند و رفتار مصرف افراد مشخص می‌کند که به کدام طبقه اجتماعی و اقتصادی تعلق دارند. (اوه،۹:۲۰۰۷). توجه به جنبه‌های تفریحی خرید در دو دهه اخیر توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است (تیموتی،۱۳۸۸). از دید پژوهش‌های کنونی در مورد رفتارخرید، خرید چه منجر به کسب کالایی بشود و چه نشود، یک فعالیت تفریحی است و خرید تفریحی در مقابل خرید منفعت طلبانه که تنها برای رفع ضرورت‌ها است قرار می‌گیرد (اوه،۱۰:۲۰۰۷).
همان‌طور که ذکر شد، اگرچه مدت زیادی است که خرید به عنوان یک فعالیت اصلی گردشگری پذیرفته‌شده است اما از عمر تحقیقات انجام‌شده در مورد گردشگری خرید، مدت زیادی نمی‌گذرد (میشالکوو رتز^[۷۱]،۲:۲۰۰۶). بیشتر تحقیقات موجود در مورد خرید گردشگری به موضوعاتی از قبیل مصرف سوغاتی توسط گردشگران (لیترل^[۷۲]،۱۹۹۰)، ارتباط بین ترجیحات مصرف‌کننده و انواع گردشگری و انگیزه‌های سفر (سوانسون و هاریج^[۷۳]،۲۰۰۶)، ارتباط بین سن و جنسیت با رفتار مصرف صنایع‌دستی و نیز در مورد ترجیحات مصرف‌کنندگان در مورد ویژگی‌های کالاها و خدمات (اندرسون و لیترل^[۷۴]،۱۹۹۵) پرداخته‌اند (اوه،۱۰:۲۰۰۷). تیموتی (۱۳۸۸) نیز به تعدادی از تحقیقات درزمینه انگیزه‌های خرید، رضایت، رفتار خرید، گونه شناسی خریداران، تولید و مصرف صنایع‌دستی و دیگر سوغاتی‌ها، اصالت تولیدات و تجربه‌ها اشاره می‌کند. همچنین تحقیقات دیگر در زمینه خرید گردشگران، به موضوعاتی از قبیل ارتباط میان انواع مختلف سفر با خرید، فعالیت‌های انجام‌شده در سفر و ملیت با خرید می‌پردازند (کیم و همکاران،۲۰۱۱: ۳ - ۵).
۲-۶-۱-رابطه خرید و گردشگری
رابطه بین خرید و گردشگری را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. اول زمانی که هدف ابتدایی واصلی از سفر، خرید کردن است (گردشگری خرید^[۷۵]) و دوم، وقتی‌که خرید به عنوان فعالیت ثانویه در هنگام سفر انجام می‌گیرد و ممکن است محرک اولیه سفر چیز دیگری غیر از خرید بوده باشد (خرید گردشگر^[۷۶]) مانند طبیعت گردی. در حالت دوم خرید در حکم جاذبه مکمل است. طبق ادبیات علمی موجود در گردشگری نقش اصلی جاذبه‌های مکمل، تنوع‌بخشی به جاذبه‌های مقصد و بالا بردن میزان زمان ماندگاری گردشگران در مقصد است. از طرف دیگر وجود چنین جاذبه‌هایی نقش انکارناپذیری در بهبود کیفیت تجربه گردشگران دارد (ضیایی و تراب احمدی،۱۳۹۱: ۸۱). تقسیم‌بندی فوق یک تقسیم‌بندی پایه‌ای بین دو نوع خرید است. باتلر^[۷۷] (۱۹۹۱) معتقد است درحالی‌که ممکن است خرید جاذبه اولیه و اصلی اکثر مقاصد نباشد اما یک فعالیت گردشگری عام است و به جذابیت کلی هر منطقه از جهان می‌افزاید. به همین ترتیب نیز رفتار خرید مورد انتظار این دو دسته گردشگر نیز از یکدیگر متفاوت است. گردشگرانی که هدف اصلی آن‌ها از سفر خرید کردن است بیشتر به دنبال کسب اقلام و تجربیات تازه و جدید هستند (باتلر،۲۸۹:۱۹۹۱).
جنسن وربک^[۷۸] (۱۹۹۸) عنوان می‌کند در بیشتر مواقع خرید به همراه دیگر جاذبه‌ها نوعی مزیت رقابتی مهم برای کشورها و مناطق ایجاد می کند. برای مثال وضعیت معاف از مالیات بودن بسیاری از مقاصد مانند جزایر کارائیب و امکان خرید بدون مالیات، جذابیت سفر به این مناطق را کامل می‌کند. همین وضعیت بر مناطق دیگری که برخوردار از جاذبه‌های میراث فرهنگی و طبیعی هستند نیز حاکم است (تیموتی^[۷۹]،۱۰۵:۱۳۸۸). عواملی مثل در دسترس بودن کالایی خاص، کیفیت و قیمت مناسب کالاها، وجود مراکز خرید معروف، برگزاری جشنواره‌های خرید موجب محبوبیت یک مقصد از جهت خرید، در میان گردشگران می‌شود (میشالکو و رتز،۳:۲۰۰۶).
۲-۶-۲-خرید به عنوان فراغت و مصرف گردشگری
خرید فعالیتی با هدف مصرف است که در یک محل، ممکن است انجام گیرد. فعالیت خرید برای گردشگری هم از منظر مصرف کالا و هم از منظر ویژگی تفریحی بودن آن با اهمیت است (هالونن و دومین^[۸۰]،۲۰:۲۰۱۴). درحالی‌که اشکال گوناگونی از مصرف، مانند فراغت و گردشگری وجود دارند، خرید و خرده‌فروشی نیز جز ارکان مهم مصرف می‌باشند و از نمادهای جامعه مصرف‌کننده به شمار می‌آید. در دوران گذشته به خرید به عنوان یک فعالیت پرزحمت و زمان‌بر و وسیله‌ای برای بقا نگریسته می‌شد؛ اما امروزه این نگرش تغییر کرده است. امروزه خرید یکی از رایج‌ترین فعالیت‌های فراغتی است. جاربو و مک دانیل^[۸۱](۱۹۸۷) اظهار می‌کنند که خرید پدیده‌ای پیچیده است که ممکن است مشتمل بر چندین مجموعه‌ای از فعالیت‌های فایده گرایانه و یا تفریحی و یا ترکیبی از هردو باشد. لیترل^[۸۲] (۱۹۹۶) مثال‌هایی را بیان می‌کند که هر دو شرط را دارا هستند او می‌گوید اگر خرید همراه با چانه‌زنی باشد می‌تواند ارزش اقتصادی هم داشته باشد و هم یک امر لذت‌بخش محسوب شود؛ زیرا پرداخت کمتر باعث پس‌انداز می‌شود.
باکاک^[۸۳](۱۹۹۳) عنوان می‌کند پیشینیان برای مثال مارکس در تفکر جدید سرمایه‌داری، بر تولید و نقش آن بر مدرن کردن یک جامعه مبتنی بر بازار آزاد تمرکز کرده‌اند و تفکرات قرن ۱۸ و ۱۹ به مقوله‌های کار و تولید به عنوان مقوله‌های اساسی زندگی و هویت مردم می‌پرداختند و از این طریق بود که تمایز طبقات مورد بررسی قرار می‌گرفت. نگرش‌های امروزی نسبت به فراغت در آن زمان به ندرت وجود داشت. کار ضرورت زندگی بود و ابزاری برای بقا محسوب می‌شد اما پایان قرن ۱۹ با توزیع ثروت بین طبقات متوسط و بالا کانون توجهات از تولید به مصرف تغییر پیدا کرد و تمایز طبقاتی با الگوهای مصرف شناخته می‌شدند و نه با تولید. طبق نظر باکاک این دگرگونی نوعی تغییر از مدرنیته به پست‌مدرنیته را نشان می‌دهد، زیرا یک تغییر پارادایم اجتماعی از تولید و کار به مصرف و فراغت را در پی داشت. بالکان و روتز^[۸۴](۱۹۹۹) معتقداند که طبقات مرفه امروزه با مصرف توده‌ای مشخص می‌شوند به ویژه با مصرف کالاها و خدماتی مانند سفر، هنر، ورزش و سینما. بدون شک گردشگری یکی از مهم‌ترین اهداف مصرف نوین است و معمولاً یکی از اصلی‌ترین اشکال فراغت محسوب می‌شود به عبارت دیگر گردشگری می‌تواند شکلی از مصرف فراغتی باشد (تیموتی،۱۳۸۸: ۲۵-۲۶). بلاچ و همکاران^[۸۵](۱۹۹۱) معتقدند خرید فراغتی به عنوان یک حوزه مهم تحقیقات علوم اجتماعی در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است. اکنون فراتر از دیدگاه سنتی فایده گرایانه، به خرید نگریسته می‌شود. از دیدگاه علمی، خرید پدیده‌ای متأثر از محرک‌ها است و فعالیت‌هایی را دربرمی گیرد که تجارب لذت‌بخش را به وجود می‌آورد (تیموتی،۱۳۸۸: ۳۱). برای مثال یوکسل^[۸۶] (۲۰۰۴) عنوان می‌کند یک گردشگر حتی بدون خرید کالا، شدیداً از تجربه خرید لذت می‌برد (یوکسل،۷۵۲:۲۰۰۴).
۲-۶-۳-خرید فایده­گرایانه
سال‌ها در ادبیات مربوط به خرده‌فروشی، خرید فایده گرایانه که همچنین به عنوان خرید کارکردی، اقتصادی، منفعت طلبانه یا سودمند نیز شناخته می‌شود، با خرید کمتر اجباری یا خرید فراغتی تفاوت داشت. معمولاً صاحب‌نظران در هنگام بحث از خرید در شرایط سخت، به رفتار اقتصادی یا کارکردی مصرف‌کننده اشاره می‌کنند. بابین و همکاران^[۸۷] (۱۹۹۴) اظهار می‌کند در اکثر مواقع وقتی‌که به خرید به عنوان یک نیاز اجتناب‌ناپذیر نگریسته شود و با یک روش هدفمند انجام شود، برای مصرف‌کنندگان پرزحمت و زمان‌بر خواهد بود و وقتی مصرف‌کنندگان با تصمیمات سخت، ناامیدکننده و ملال‌آور مواجه شوند و خرید از روی قصد و میل انجام نشود به یک تجربه منفی تبدیل خواهد شد. لیترل (۱۹۹۶) اظهار می‌دارد خریداران کارکردی معمولاً می‌دانند که به دنبال چه چیزی هستند و تلاش‌های آنان در راستای حل مشکلات و تحقق اهداف، از طریق خرید کردن است. کارایی، سختی، کسل‌کننده و طاقت‌فرسا بودن، هدفمند بودن و خسته‌کننده بودن از مهم‌ترین ویژگی‌های خرید منفعت طلبانه است.
خریداران فایده گرا معمولاً جویندگان اطلاعاتی محسوب می‌شوند که تصمیم‌گیری آن‌ها مستلزم یافتن آن‌ است. رویکرد سنتی به مصرف این است که مردم هدفمند هستند و تمایل دارند در مورد کالاهایی که می‌خواهند بخرند اطلاعات کسب نمایند و در نهایت این جست‌وجو منجر به خرید خواهد شد. با این وجود هیرشمن^[۸۸](۱۹۸۰) می‌گوید از اوایل دهه ۱۹۸۰ صاحب‌نظران اظهار داشتند که تمام فعالیت‌های جست‌وجوی اطلاعات به خرید واقعی منجر نمی‌شود در عوض جست‌وجوی اطلاعت برای مثال از طریق اینترنت یا مجله‌ها، تلویزیون و …ممکن است تنها به عنوان یک سرگرمی انجام شود (تیموتی،۱۳۸۸: ۷۰). دیدگاه فایده گرایانه به خرید، به جای آنکه آن را فعالیتی لذت‌بخش بداند خرید را استرس‌زا قلمداد می‌کند. برای مثال فیشر و آرنولد^[۸۹] (۱۹۹۰) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که برخی مصرف‌کنندگان خرید کریسمس را صرفاً فعالیتی می‌دانند که باید انجام شود. با این وجود دیدگاه فایده گرایانه به خرید به معنی غیر مطلوب بودن کامل خرید نزد مصرف‌کنندگان نیست بلکه یک فروشنده از طریق ارائه محصول مناسب در قیمت معقول و نیز تحویل به‌موقع آن، می‌تواند منجر به این امر شود که مصرف‌کننده مطلوبیت بیشتری را کسب نماید (کریستینسن و اسنپنگر^[۹۰]،۹:۲۰۰۲).
۲-۶-۴-خرید برنامه‌ریزی نشده^[۹۱]
اولشاوسکی و گرانبوس^[۹۲] (۱۹۷۹) با جسارت عنوان کردند که در بعضی موارد قبل از خرید، تصمیم‌گیری صورت نمی‌گیرد. نتیجه بحث‌انگیز آن‌ها، دستاوردهای مهمی برای نظریه خرید به همراه داشت، زیرا بر اساس بحث آن‌ها شناخت سنتی رفتار مصرف‌کنندگان که در بخش‌های قبل به آن پرداخته شد، تنها می‌تواند برای انواع محدودی از خریدها توجیه داشته باشد. این نتیجه منجر به تفکرات گسترده‌تری در حوزه تحقیقات خرید شد و ایده‌های بیشتری در مورد نقش مصرف‌کننده به ویژه در مورد مصرف تفریحی گسترش یافت (تیموتی،۱۳۸۸: ۴۵-۴۶). در واقع خرید بدون برنامه، الگوی طبیعی خرید را برهم می‌زند. در این مورد قبل از ورود به مغازه خریدار نیاز خاصی را به یک کالا احساس نمی‌کند (تیموتی،۱۳۸۸: ۵۱). اولشاوسکی و گرانبوس (۱۹۷۹) بیان می‌کند یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین تصورها درباره رفتار مصرف‌کننده این است که خریدها و الگوهای خرید به وسیله یک فرایند تصمیم‌گیری منطقی به وجود می‌آیند. با گذشت زمان مدل‌های مختلفی برای بررسی و شناخت این فرایند، ایجادشده است که به نظرمی رسد که همه آن‌ها توجیهات زیر را داشته باشد:

 

• • بیش از یک اقدام قابل انتخاب وجود دارد و برخی انتخاب‌ها باید اتفاق بیفتند.

 

• • معیارهای گوناگون مورد ارزیابی مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرند که به مصرف‌کننده کمک می‌کند تا عواقب هر انتخاب را پیش‌بینی کند.

 

• • گزینه انتخاب‌شده طبق یک قاعده تصمیم‌گیری مورد گزینش قرارگرفته است.

 

• • اطلاعات کسب‌شده از منابع خارجی یا بازیابی شده از حافظه، در هنگام تصمیم‌گیری یا ارزیابی مورد پردازش قرار می‌گیرند (تیموتی،۱۳۸۸: ۴۵).

 

استرن^[۹۳] (۱۹۶۲) نه عامل را برمی‌شمرد که می‌تواند باعث افزایش خریدهای بدون برنامه شوند. این عوامل شامل:

۳/۴۶

۳۹

۵/۳۶

۶/۳۵

۸/۲۰

۷/۱۶

۴/۱۶

۱/۸

۶/۷

۵/۶

۳

۸/۱

 

 

Source: Food and Agriculture Organization.
جدول ۲. میزان تولید گوشت مرغ در سال ۲۰۰۷ در کشورهای منتخب (هزار تن)

 

آمریکا

چین

برزیل

اتحادیه ارویا

مکزیک

هندوستان

ایران

آرزانتین

روسیه

ژاپن

تایلند

 

۱۶۰۴۰

۱۰۷۰۰

۹۵۰۰

۷۵۰۰

۲۶۷۰

۲۰۵۰

۱۴۶۸

۱۲۸۰

۱۱۲۰

۱۱۸۰

۱۱۰۰

 

 

Source : Ibid.
در حالی که سرا نه مصرف گوشت مرغ در جهان معادل ۱۲ کیلوگرم است، همانگونه که در جداول ۱ و ۲ آمده است، سرانه مصرف گوشت مرغ در ایران ۸/۲۰ کیلوگرم بوده و بیانگر این مطلب است که از نظر تولید وسرانه مصرف، ایران جزء ده کشور اول دنیا و سرانه مصرف آن حدود دو برابر مصرف دنیاست.
براساس مندرجات سالنامه آماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، تعداد بهره برداران در پرورش انواع طیور و ماکیان کشور، ۶۰۰,۱۸۵,۲ نفر هستند که در مرغداری های سراسر کشور و همچنین به صورت پرورش بومی و خانگی به فعالیت مشغول هستند . از این میزان، حدود ۶۰۰ هزار نفر به صورت صنعتی و نیمه صنعتی به تولید طیور مشغول بوده که بیش از ۹۰ درصد تولید صنعت مرغداری کشور را به خود اختصاص می دهند. ظرفیت ثبت شده مرغدار یهای پرورش مرغ گوشتی کشور معادل ۰۰۰,۰۰۰,۲۴۳ قطعه در سال و در قالب ۱۷۲۶۷ مرغداری است . همچنین ظرفیت ثبت شده پرورش مرغ تخم گذار کشور معادل ۰۰۰,۰۴۶,۷۶ قطعه است که در قالب ۱۴۳۲ مرغداری متمرکز است و از این ظرفیت در سال ۱۳۸۳ و در شرایط حداکثری تولید، به میزان ۷۵۸ هزار تن بهره برداری شد. درصورتی که ظرفیت موجود کشور، توان تولید ۹۰۰ هزار تن تخم مرغ را دارا است که تاکنون هیچگاه محقق نشده است. تعد اد مؤسسات تولید جوجه یک روزه کشور ۱۶۰ مؤسسه است که نیاز کشور را برآورده و بخشی از آن نیز به سایر کشورها صادر میشود.
از دیدگاه فنی و مدیریتی، در پروانه های صادره، ظرفیت اسمی سالنهای مرغداری ۱۰ قطعه جوجه به ازای هر متر مربع قید میشود درصورتی که با انجام فرایندهای بهبود کیفیت امکانات تولید در سالنها و مدیریت بهینه تولید و نوسازی و تجهیز مرغداریها و بهینه سازی مصرف سوخت، میتوان این تعداد را به ۱۴ قطعه جوجه افزایش داد و این بدین معناست که در هر دوره تولید، میتوان به میزان ۴۰ درصد، تولید گوشت مرغ را با ظرفیت فعلی سالنهای مرغداری افزایش داد و به نظر میرسد علیرغم تأکیدات مکرر در راستای افزایش بهره وری، هم وزارت جهاد کشاورزی و تولیدکنندگان چنانکه باید به آن نپرداخته اند.
مجموع دام کشور را می توان به ۰۰۰,۰۲۶,۸۷ رأس دام سبک و ۰۰۰,۸۰۹,۸ رأس دام سنگین تقسیم بندی کرد که شامل ۰۰۰,۹۱۵ رأس گاو اصیل۰۰۰,۰۶۰,۴ رأس گاو آمیخته و ۰۰۰,۱۳۴,۳ رأس گاو بومی و مابقی نیز گاومیش و شتر است . حدود ۶۹۴,۶۳۷,۱ رأس دام های سنگین در قالب ۱۴۰۷۶ گاوداری صنعتی و مابقی در قالب دامداری های نیمه صنعتی، سنتی و عشایری پرورش داده می شوند.
با توجه به آمار یاد شده،۱۸/۸ درصد از دام سنگین به روش صنعتی تحت تولید پرورش با کیفیت قرار داشته و اگر تولید و پرورش نیمه صنعتی را نیز با قدری اغماض تولید با کیفیت قلمداد کنیم، میزان ۳۶ درصد دام سنگین کشور به صورت سنتی و بدون رعایت استانداردهای تغذیه نگهداری و پرورش داده میشود که فاقد بهره وری و همچنین کیفیت لازم در گوشت تولیدی بوده و وزارت جهاد کشاورزی تاکنون برنامه مدون و هدفمندی برای ارتقا و کیفیت بخشی به تولیدات این میزان دام سنگین کشور ارائه نکرده است.