بحث کارگزاران امیرالمؤمنین۷ از جمله مباحثی است که از جهات مختلفی به آن پرداخته شده است و پژوهشگران در این زمینه، آثار گوناگونی در قالب کتاب، پایان نامه و مقاله از خود به جای گذاشته‌اند. مباحثی که به آن پرداخته شده است غالباً در زمینه‌ی شرح حال کارگزاران، معیارهای گزینش کارگزاران، نقش کارگزاران صالح در سلامت جامعه، نظام تشویق و تنبیه کارگزاران حکومتی در اسلام و از این قبیل مباحث است که غالباً با بهره گرفتن از خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه و به ویژه نامه‌ی ۵۳ (معروف به عهدنامه‌ی مالک اشتر) به رشته‌ تحریر درآمده است. اما طبق بررسی‌های صورت گرفته، پژوهشی که به صورت مستقل و جامع و همه جانبه، واکنشهای امیرالمؤمنین۷ نسبت به تخلّفات کارگزاران را مورد تحلیل و بررسی قرار داده باشد انجام نگرفته است؛ البتّه در برخی از کتب و مقالات، اشاراتی به این موضوع شده است که به برخی از آنها و به طور کلی به برخی از آثاری که درباره‌ی کارگزاران امیرالمؤمنین۷ تألیف شده است اشاره می‌کنیم. شایان ذکر است که در تحقیق حاضر از برخی از این آثار استفاده شده است.
الف) کتاب
۱ـ سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب أمیرالمؤمنین۷، علی اکبر ذاکری.
۲ـ کارگزاران حکومت اسلامی از منظر علی۷ در نهج البلاغه، خسرو نوروزی منعم.
۳ـ علی‌۷ و کارگزاران حکومت، ترجمه و شرح نامه‌ی ۴۵ نهج البلاغه به عثمان بن حنیف، اکبر حمید زاده گیوی.
۴ـ امام علی «سلام‌الله‌علیه» و کارگزاران حکومت اسلامی، قدرت الله مشایخی.
۵ـ سیمای کارگزاران در نهج البلاغه، ترجمه‌ی عهدنامه‌ی امام أمیرالمؤمنین علی۷ به مالک اشتر، بنیاد نهج البلاغه.
ب) پایان نامه
۱ـ کارگزاران روزگار خلافت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب۷ (تحقیق در رفتار و عملکرد عُمّال علی۷ و مقایسه‌ی آن با عُمّال دستگاه عثمان)، جمیله اسلامی.
۲ـ ویژگیهای کارگزاران حکومتی در دوران حکومت امیرالمؤمنین علی۷ (رویکردی جامعه شناختی)، مهدی تقوی رفسنجانی.
۳ـ کارگزاران حکومت امام علی۷، محمد رضا بهبودی.
ج) مقالات قابل دسترس در اینترنت
مقالات و نوشته‌های فراوانی درباره‌ی کارگزاران حضرت امیر۷ در سایتها و وبلاگهای اینترنتی موجود است که از آنها می‌توان به عنوان پُلی برای رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب استفاده کرد. برخی از آنها عبارتند از :

۱ـ معیارهای انتخاب و انتصاب مدیران با رویکرد شایسته گزینی در نهج البلاغه، دکتر زهره موسی زاده ـ مریم عدلی.
۲ـ ساز و کارهای مبارزه با مفاسد اقتصادی در نظام حکومتی امام علی۷، سید محمد حسین سرکشیکیان.
۳ـ امام علی۷، کارگزاران حکومت و راهکارهای اصلاحات، جهانبخش ثواقب.
۴ـ بررسی کنشها و واکنشهای امام علی۷ در قبال تخلّفات اقتصادی کارگزاران، سید روح الله طباطبایی ندوشن.
۵ـ سیمای کارگزاران دولت اسلامی از منظر امام علی۷، محمّد فلاح سلوکلایی.
۶ـ قاطعیت و مدارا از دیدگاه امام علی۷، سید غلامحسین حسینی.
۷ـ سیره‌ی امیرالمؤمنین۷ در برخورد با کارگزاران، نسرین رهبری.
۸ـ نظارت بر کارگزاران در حکومت علوی، علی اصغر الهامی نیا.
۱.۲. مفاهیم
۱.۲.۱. مفهوم تخلّف
الف) مفهوم لغوی
تخلّف، واژه‌ای عربی است، مصدر باب تفعّل، از مادّه‌ی «خلف»، به معنای «تأخیر و عقب ماندن»^[۱] است امّا در فرهنگهای لغت معاصر، معانی دیگری از قبیل «تقدّم و پیشی گرفتن»^[۲]، «خلاف گفته یا پیمان خود عمل کردن»^[۳] «خلاف کردن»^[۴]، «اشتباه و خطا»^[۵] و «سرپیچی کردن از رعایت قانون و مقررات»^[۶] برای آن بیان شده است.
ب) مفهوم اصطلاحی
واژه‌ی «تخلّف» در اصطلاحِ نهادهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قضایی و…، فقط در یک معنا استعمال شده است و آن «سرپیچی کردن از رعایت قانون و مقرّرات» می‌باشد؛ امّا از آنجا که «ارتکاب خلاف قانون و مقرّرات»، در شرایط گوناگون و توسّط افراد گوناگون و در نهادهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قضایی صورت می‌گیرد، برای رساندن این معنا که این ارتکاب خلاف قانون در چه شرایطی و توسّط چه کسی و در چه نهادی صورت گرفته است، گاهی از واژه‌ی «تخلّف» و گاهی از واژه‌های مشابه و مترادف با آن از قبیل واژه‌های خلاف، خطا، تخطّی، جُرم، گناه، بزه و تقصیر استفاده می‌شود.
به عنوان مثال در حقوق جزا و حقوق اداری، تخلّف به معنای ارتکابِ خلافِ قانون و مقرّرات است؛^[۷] با این تفاوت که در حقوق جزا دامنه‌ی ارتکاب خلاف قانون، وسیع است و تمام افراد جامعه ممکن است بدون در نظر گرفتن موقعیت و موضع اجتماعی، مرتکب خلاف قانون شوند و لذا برای رساندن این معنا، به جای واژه‌ی «تخلّف» معمولاً از واژه‌ی «جُرم» استفاده می‌شود؛ امّا در حقوق اداری دامنه‌ی ارتکاب خلاف قانون، محدود است و اختصاص به کارکنان دولت، که قشر خاصی را تشکیل می‌دهند دارد و لذا برای رساندن این معنا غالباً از اصطلاح «تخلّف اداری» استفاده می‌شود. البتّه برخی از تخلّفات اداری ممکن است از نظر جزایی نیز جرم محسوب شوند و مرتکب آن، علاوه بر محکومیت به مجازاتهای اداری مانند تنزّل مقام، کسر حقوق و … به کیفر یا مجازاتهایی که قانون جزا معین کرده است نیز محکوم گردد؛^[۸] در چنین حالتی نسبت به مسئولیت اداری کارمند خاطی، می‌توان از واژه‌ی «تخلّف» استفاده کرد و نسبت به مسئولیت جزایی او از واژه‌ی جرم استفاده کرد. امّا غالباً و به طور کلّی در موارد ارتکاب خلاف قانون توسّط مسئولین حکومتی در حوزه‌ی شغلی و وظایف اداری از واژه‌ی «تخلّف» استفاده می‌شود اعم از اینکه این رفتار غیر قانونی فقط نقض مقرّرات اداری باشد و یا از نظر حقوق جزا نیز جرم محسوب شود.
ج) مفهوم تخلّف اداری
تعاریف گوناگونی از «تخلّف اداری» بیان شده است که البتّه این تعاریف، چندان تعاریف دقیق و جامع و کاملی نیستند و لذا تخلّفات اداری غالباً به واسطه‌ی مصادیقی که مادّه‌ی هشت قانون رسیدگی به تخلّفات اداری^[۹] برای آن برشمرده است شناخته می‌شوند؛ برخی از این تعاریف عبارتند از :
۱ـ تجاوز مأمور دولت از مقرّرات اداری در حین انجام وظیفه را تخلّف اداری می‌گویند.^[۱۰]
۲ـ در ماده‌ی هشت قانون رسیدگی به تخلّفات اداری مصوب ۲۵ اسفند ۱۳۶۵ آمده است :
«تخلّفات اداری شامل تخلّفات انضباطی و اعمال خلاف اخلاق عمومی است اعم از اینکه ناشی از تقصیر یا قصور متخلّف باشد».^[۱۱]
بنابراین می‌توان گفت تخلّف اداری، به معنای نقض عمدی قوانین و مقرّرات اداری و نیز کوتاهی غیر عمدی در اجرای وظایف اداری می‌باشد.^[۱۲]
۳ـ هر گونه اعمال، رفتار و گفتاری که حیثیت و موقعیت اداری کارمند را خدشه دار^[۱۳] کرده و موجبات نقض حقوق اشخاص، اعم از حقیقی و حقوقی و هم چنین قوانین و مقرّرات را فراهم آورد و به موجب قانون رسیدگی به تخلّفات اداری برای آن، مجازات اداری در نظر گرفته شده باشد، تخلّف اداری نامیده می‌شود.
۴ـ به طور کلّی هر نوع انحراف از شیوه‌های صحیح و قانونی انجام وظایف و استفاده‌ی نامشروع از موقعیت شغلی را تخلّف اداری گویند.
۵ـ تخلّف اداری یعنی کارگزار در قلمروی مسئولیت خویش، آنچه را که باید انجام بدهد انجام ندهد یا آن را ناقص و یا غلط انجام بدهد.
۶ـ هرگونه اقدام یا کوتاهی عمدی یا غیر عمدی که منجر به نقض مقرّرات و قوانین اداری و در اجرای وظایف اداری باشد تخلّف اداری است.
۷ـ هرگونه اقدام عمدی و یا غیر عمدی که بر خلاف ضوابط و مقررات اداری توسّط عوامل انسانی وابسته به اداره صورت گیرد تخلّف اداری است.
۸ـ تخلّف اداری عبارت است از ارتکاب اعمال و رفتار نادرست توسّط مستخدم (کارمند) و عدم رعایت نظم و انضباط اداری که منحصر به مواد مندرج در قانون رسیدگی به تخلّفات اداری می‌باشد و به دو دسته قصور و تقصیر تقسیم می‌شود.
با توجّه به مطالبی که درباره‌ی تخلّف گفته شد، منظور از تخلّفات کارگزاران امیرالمؤمنین۷ در این پژوهش شامل موارد زیر می‌باشد :
۱ـ هرگونه اعمال و رفتاری که به واسطه‌ی تقصیر و یا قصور، بر خلاف قوانین و مقرّرات اداری ـ البتّه در آن زمان ـ در حین انجام وظیفه، از کارگزاران حضرت سر زده باشد.
۲ـ هرگونه اعمال و رفتاری که در خارج از حوزه‌ی کاری و شغلی و بیرون از اداره، از کارگزاران حضرت سر زده باشد به گونه‌ای که با حیثیت و شرافت و شئون اداری و شغلی آنها منافات داشته باشد؛ نظیر شرکت کردن عثمان بن حنیف در مهمانی یکی از اشراف بصره که مورد سرزنش حضرت قرار گرفت.
۳ـ هرگونه اعمال و رفتاری که به موجب قوانین کیفری، انجام دادن و یا ترک آن با مجازات توأم باشد، مانند قتل، کلاهبرداری، سرقت و غیره که در این صورت به لحاظ پیگرد قانونی و مجازات، تمام افراد جامعه اعم از مسئولین حکومتی و شهروندان عادی با هم برابرند.
۱.۲.۲. مفهوم کارگزار
واژه‌ی کارگزار، ترجمه‌ی واژه‌ی عربی «عامل» است که جمع آن «کارگزاران» (عمّال) می‌باشد.
در معنای لغت «عامل» گفته‏اند :
«العامِلُ هو الذی یتوَلَّی أُمور الرجل فی ماله و مِلْکه و عمَلِه، و منه قیل للذی یسْتَخْرج الزکاه : عامِل».^[۱۴]
«عامل، کسی است که امور شخص را در مال، ملک و کارهای او بر عهده گیرد و متولّی آن باشد، از همین جاست که به مسؤول دریافت زکات، “عامل” گفته شده است».
در فرهنگهای لغت فارسی، واژه‌ی «کارگزار» به معنای «انجام دهنده‌ی کار»^[۱۵]، «کسی که از طرف دیگری کاری را اداره می‌کند»^[۱۶]، «واسطه‌ی داد و ستد و یا انجام یافتن کاری»^[۱۷]، «مأمور دولت یا حکومت»^[۱۸]، «نماینده‌ی یک مؤسّسه یا شرکت در شهر دیگر»^[۱۹]، «عامل، مأمور»^[۲۰]، «شغلی در وزارت خارجه‌ی قدیم»^[۲۱]، «کسی که کارهای بانک را در شهر دیگری انجام می‌دهد»،^[۲۲] آمده است.
امّا منظور از واژه‌ی «کارگزار» در این پژوهش، همان «کارمند دولت» است و به عبارتی، کارگزار در اینجا به معنای مأموری است که از سوی حاکم، مسئولیتی را در امور اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظامی عهده‏دار می‏شود و دارای یک معنای عام است و شامل تمام کسانی می‌شود که تحت عناوینی از قبیل رؤسای سه قوّه‌ی مقنّنه، مجریه و قضائیه و زیرمجموعه‌های این سه قوّه، از قبیل وزیر، نماینده‌ی مجلس، استاندار، فرماندار، شهردار، قضات و وکلای دادگستری، نیروهای نظامی و انتظامی و… در دوائر دولتی و حکومتی به صورت کارمند رسمی و یا قراردادی و… مشغول فعالیت هستند.
البتّه نحوه‌ی استخدام و بکارگیری این افراد در زمان های مختلف و در حکومتهای گوناگون، متفاوت است؛ گاهی این افراد در چارچوب قوانین یک کشور، در یک انتخابات آزاد توسّط مردم انتخاب می‌شوند مثل انتخابات مجلس، انتخابات شوراها و انتخابات ریاست جمهوری؛ و گاهی به طور مستقیم توسّط یک مقام ارشد حکومتی منصوب می‌شوند؛ و گاهی برخی از افراد واجد صلاحیت، در چارچوب اصول و قواعد و شرایطی که قانونگذار ترسیم کرده است از قبیل شرط سن، مدرک تحصیلی، تابعیت، خدمت زیر پرچم یا معافیت، عدم سوء پیشینه، عدم اعتیاد، امتحان ورودی، مصاحبه و…. به استخدام یکی از ادارات کشور در می‌آیند.
با توجّه به مطالبی که بیان شد منظور از کارگزاران امیرالمؤمنین۷ تمام کسانی هستند که در حکومت حضرت دارای مسئولیت اداری و حکومتی بودند و تحت عناوینی از قبیل استانداران و فرمانداران، بازرسان، قضات، کاتبان و دبیران و عناوینی از این قبیل، امیرالمؤمنین۷ را در اداره‌ی امور کشور یاری می‌کردند. برخی از این افراد جزو کارگزاران عثمان بودند که حضرت آنها را بر منصبشان ابقا کرد؛ برخی دیگر را حضرت انتخاب می‌کرد و برخی دیگر توسّط کارگزاران عالی رتبه و البتّه با اطّلاع و تأیید حضرت انتخاب می‌شدند.

احکام اساسى عقد مضاربه.

1. 1. مضاربه عقد معوض است (سرمایه از مالک و کار از عامل)، پس عامل نمى‌تواند در برابر کارى که انجام مى‌دهد غیر از سهم خود از سود، اجرتى مطالبه کند اما اگر نوع کار به‌صورتی است که عرفاً از یک یا چند کارگر استفاده مى‌شود عامل مى‌تواند اجرت کارگر را جزو هزینه‌هاى کار شمرده شده و مطالبه کند.

1. 1. اگر مضاربه عام باشد و نوع تجارت به اختیار عامل گذاشته شود عامل مى‌تواند هر قسم تجارتى را که صلاح مى‌داند انجام دهد. اما اگر مضاربه خاص باشد (نوع تجارت، زمان، مکان یا یکى از اینها مشخص شده باشد) عامل باید به آنچه شرط شده عمل کنند و چنانکه از امور معیّن‌شده تخلف کرد و ضررى به سرمایه وارد شد ضامن است.

1. 1. عامل امین است و اگر مال تلف شود یا عیبى بر آن عارض شود، ضامن نیست مگر اینکه تعدی یا تفریط کرده باشد. اگر مالک شرط بکند که تمام یا قسمتى از زیان معامله بر عهده عامل باشد اینکه در این صورت شرط صحیح است یا نه؟ محل خلاف است.

1. 1. عامل حق ندارد چیزى از سرمایه را مصرف مخارج خود کند هر چند کم باشد اما اگر با اجازه مالک براى تجارت سفر کرد مى‌تواند مخارج سفر را به مقدار متعارف از سرمایه مصرف کند مگر اینکه مالک شرط کرده باشد که مخارج سفر با خود عامل باشد.

1. 1. عامل باید پس از تحویل سرمایه از مالک‌، به تجارت اقدام کند و اگر مدتى تجارت را به تأخیر انداخت و سرمایه تلف شد ضامن سرمایه است و مالک مى‌تواند اصل سرمایه را از وی مطالبه کند.

1. 1. به سبب اینکه مضاربه، عقد جایز است اگر مالک یا عامل فوت کند مضاربه باطل مى‌شود و در صورت فوت مالک‌، ورثه وی مى‌توانند با عامل توافق کنند و دوباره عقد مضاربه برقرار کنند.

1. 1. 1. عقد مضاربه را می‌توان به‌صورت جعاله منعقد ساخت به این صورت که مالک به عامل بگوید اگر با این مال تجارت کنى و سودى به دست آورى (برای مثال) نصف سود مال تو است. در این صورت جعاله فایده مضاربه را مى‌دهد و نیاز نیست شرایط مضاربه رعایت شود؛ بنابراین مى‌تواند سرمایه، غیرنقد یا دَین یا مجهول (به‌صورتی که باعث غرر نشود) باشد (موسویان, ۱۳۸۸).

   

کاربرد قرارداد مضاربه در مالیه اسلامی. بانک‌های اسلامی می‌توانند از راه عقد مضاربه نیازهای مالی میان‌مدت و بلندمدت بنگاه‌های تجاری و بازرگانی را با رعایت ضوابط ذیل تأمین مالی کنند:
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر واردات فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر صادرات فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر تجارت داخلی فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی در جایگاه مالک و بنگاه تجاری در جایگاه عامل متناسب با نسبت‌هایی که در ابتدای قرارداد به توافق رسیده‌اند سود حاصل از فعالیت تجاری را تقسیم کنند.
با توجه به اینکه زیان بنگاه‌های طرف قرارداد مضاربه به عهده بانک اسلامی است، باید بانک از جهت فنی و اقتصادی به سودآور بودن فعالیت تجاری بنگاه اطمینان داشته باشد.
بانک اسلامی باید فقط با بنگاه‌هایی وارد مضاربه شود که امکان نظارت و کنترل مستمر بر فعالیت اقتصادی آنها را داشته باشد.
اگر حوزه فعالیت بنگاه کشاورزی باشد، در صورتی که متقاضی تسهیلات هیچ سرمایه‌ای از خود نداشته باشد بانک می‌تواند از راه یکی از قراردادهای مزارعه و مساقات سرمایه مورد نیاز بنگاه را تأمین کرده، از راه مشارکت کار و سرمایه با وی وارد قرارداد بانکی شود. در این صورت احکام قراردادهای مزارعه و مساقات باید رعایت شود.
تجربه عملی بانک‌های اسلامی نشان داده که تمایل فراوانی به اعطای تسهیلات به کسی که هیچ سرمایه‌ای از خود ندارد، ندارند در نتیجه عقد شرکت بهترین گزینه برای تمام بخش‌های اقتصادی اعم از صنعتی، کشاورزی، خدماتی و بازرگانی خواهد بود (موسویان, ۱۳۸۸).

۲-۴ پیشینه تحقیق

۲-۴-۱ تحقیقات داخلی

فطرس و محمودی (۱۳۸۷) در مقاله ای با عنوان، “صکوک ابزاری مناسب برای جایگزینی اوراق قرضه”، به بررسی و تاثیر استفاده از صکوک اجاره در فرایند تامین مالی می پردازند. در این تحقیق ابتدا به بحث تبدیل کردن دارایی ها به اوراق بهادار به عنوان یک روش تامین مالی پرداخته شده و بعد اوراق قرضه را مورد بررسی قرار می دهند و به مشکلات قانونی آن اشاره می شود و سپس به معرفی و بیان نقاط ضعف اوراق مشارکت که جانشین اوراق قرضه هستند پرداخته اند و بر لزوم استفاده از یک ابزار جدید مالی تاکید می کنند و بعد از معرفی اوراق اجاره به دلیل وجود سه مزیت: قانونی بودن، مقبولیت و کارایی این اوراق، آنها را جایگزینی مناسب برای اوراق قرضه و مشارکت معرفی می کنند.
حسن زاده و فوز مسلمیان (۱۳۸۹) در تحقیق به عنوان، “ارزیابی عملکرد بازار اوراق اسلامی در خلال بحران جهانی”، به بررسی وضعیت آماری صکوک منتشر شده در چند کشور اسلامی مشخص (مالزی، عربستان، کویت، امارات) می پردازند و در ادامه راه کارهایی را برای دسترسی به استاندارد های لازم جهت ورود اوراق صکوک به سطح جهانی، ارائه می دهند.

۲-۴-۲ تحقیقات خارجی

فاوزی (۲۰۱۳) در مقاله ای به عنوان، “اثر اوراق بدهی اسلامی بر ارزش شرکت”، با روش های اقتصادسنجی، اثر اوراق بدهی اسلامی را بر ارزش شرکت و عملکرد مالی آن، در شرکت های مالزیایی بررسی نموده اند که نتیجه آن مشاهده اثر مثبت استفاده از این اوراق بر ارزش شرکت و عملکرد مالی آن بود.
عالم(۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان، “انتشار صکوک و ارزش شرکت”، به بررسی اثر انتشار صکوک و اوراق قرضه بر ثروت صاحبان در کشور های اسلامی پرداخته است که نتیجه آن مشاهده عکس العمل منفی بازار به انتشار صکوک بوده در حالی که بعد از سال ۲۰۰۷ عکس العمل آن برای اوراق قرضه مثبت بوده است.
صفری (۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان، “آیا بازار بدهی برای اوراق قرضه و صکوک ارزش متفاوتی قایل است؟”، به این نکته اشاره می کند که با وجود حجم و گستردگی قابل توجه صکوک، بازار آن را تحت عنوان نوعی اوراق قرضه می شناسد لذا در این تحقیق به بررسی و تست این نگاه یکسان بازار می پردازند که نتیجه آن نشان دهنده وجود تفاوت در بازده این دو ابزار مالی بوده بطوری که بازدهی صکوک بیشتر بوده و البته استفاده از صکوک نیز ضریب بتای () شرکت را افزایش داده است.

۲-۵ جمع‌بندی

در این فصل به بررسی تئوری‌های ساختار سرمایه پرداختیم و سپس مفاهیم مربوط به تامین مالی اسلامی شامل انواع ابزار اسلامی و کاربرد آنها در سیستم مالی اسلامی تو‌ضیح داده شده است و در پایان، پژوهش‌های مرتبط با موضوع پایان‌نامه بررسی گردید.
فصل سوّم
روش شناسی
تحقیق

۳-۱مقدمه

روش تحقیق اساسی ترین مقوله ای است که در هر پژوهش مورد توجه است. همه به دنبال کشف واقعیت هستند همه می خواهند نسبت به خود و محیط پیرامون خود اطلاع داشته باشند و بر اساس آن ساختمان معرفتی خود را بسازند و هر روز آن را کامل تر کنند. چنانچه روش متناسبی با موضوع پژوهش انتخاب شود ، کار تحقیق سریع تر و مطمئن تر انجام می شود و بر عکس اگر به این امر توجه لازم نشود، ممکن است نه تنها کشف واقعیت نکند بلکه بر حیرت ما بیفزاید و بناگزیر ما را به انکار واقعیات وادارد. تلاش همه اندیشمندان جهان از گذشته تا حال صرف این مطلب بوده و هست و  هنوز شناخت بدیهی ترین امور جزو مشکل‌ترین آن‌ها است. اینکه در جهان کنونی با افرادی مواجه می‌شویم که ممکن است اصل واقعیت را انکار کنند یا آن را قائم به وجود انسان بدانند، اغلب ناشی از همین عدم توجه یا عدم انتخاب روش درست برای تحقیق می تواند باشد. (غلامرضافدایی، پیرامون اهمیت روش تحقیق و کاربرد آن، کنگره ملی علوم انسانی، ۱۳۸۵).
در این فصل به مباحث مربوط به فرضیه‌های تحقیق، متغیرهای تحقیق، روش تحقیق، قلمرو تحقیق، روش گردآوری داده‌ها، جامعه آماری، نمونه‌گیری و روش‌های آماری مورداستفاده برای تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌پردازیم.

۳-۲ روش کلی تحقیق

روش این تحقیق بر اساس هدف و شرایط اجرای آن کاربردی می‌باشد. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختى و معلوماتى که از طریق تحقیقات بنیادى فراهم شده براى رفع نیازمندى‌هاى بشر و بهبود و بهینه‌سازى ابزارها، روش‌ها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقاى سطح زندگى انسان مورد استفاده قرار مى‌گیرند؛ براى مثال، استفاده از معلومات و قوانین زیست‌شناسى به بشر این امکان را مى‌دهد تا راههاى تأمین سلامتى و بهداشت خود را جستجو نماید. این تحقیقات، مبادى شناختى خود را از قوانین، نظریه‌ها و نتایج تحقیقات بنیادی، مى‌گیرند.
مشخصات تحقیقات کاربردى. از مشخصات تحقیقات کاربردى مى‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. از نظر زمانى زودتر از تحقیقات بنیادى انجام مى‌گیرند.
۲. درآمدزا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشترى دارند.
۳. عمدتاً سازمان‌هاى دولتى و خصوصى و کارخانه‌ها ولى گاه دانشگاهها و مراکز تحقیقاتى نیز این تحقیقات را انجام مى‌دهند (آفتاب, ۱۳۹۳).
تحقیق حاضر از نظر روش، آزمون تی استیودنت یک نمونه ای است، در این آزمون این نکته را می توان مشخص کرد که آیا میانگین تغییرات انجام شده پس از یک رویداد مخالف صفر است (رویداد اثر داشته) یا خیر (اثر رویداد ثابت نمی شود). برای انجام مقدمات آزمون تی استیودنت در این تحقیق، از یک آزمون دیگر نیز استفاده شده که آن همبستگی- رگرسیون می‌باشد که در آن مشخص می کنیم که آیا بین دو متغیر (قیمت سهم و شاخص) رابطه معنا داری وجود دارد یا خیر؟

۳-۳ فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی:
بین انتشار صکوک و نوسان قیمت سهام، رابطه وجود دارد.
فرضیه‌های فرعی:

عوامل موقعیتی

شکل ۲‑۱ عواملی که انتظارات خدماتی را تحت تاثیر قرار می دهند (Lovelock & Wright, 2003).
۲-۱-۵- عوامل موثر بر شکل گیری انتظارات گردشگران
هنگامی که مشتریان کیفیت خدمات را ارزیابی می­ کنند، آن را براساس معیارهایی که قبل از تجربه خدمات در ذهن دارند، مورد قضاوت قرار می­ دهند. این معیارهای ذهنی برای قضاوت در مورد کیفیت، پایه ای برای شناخت انتظارات مشتری است. انتظارات اشخاص در مورد خدمات بیشتر از تجربیات قبلی خودشان تاثیر می­گیرد. اگر مشتریان تجربه شخصی لازم را نداشته باشند، ممکن است تجربیات پیش از خرید خود را بر پایه عواملی نظیر تبلیغات دهان به دهان قرار دهند. با گذشت زمان معیارهای معینی برای انتظارات مشتریان از موسسات خدماتی خاص شکل می­گیرد، این معیارها از طریق تجربه مشتری و عوامل تحت کنترل شرکت نظیر؛ تبلیغات تجاری، قیمت گذاری، ظاهر امکانات و کارکنان خدماتی تقویت می­ شود. برای مثال، مشتریان انتظار ندارند که دربان و پیشخدمت یک متل معمولی به آنها خوش آمد بگوید، اما مطمئنا در هتل هیلتون چنین انتظاری را دارند. حتی ممکن است انتظارات بین گروه ­های آماری مختلف ( به عنوان مثال زنان و مردان، پیر و جوان ) متفاوت باشد. بعلاوه، انتظارات حتی از کشوری به کشور دیگر فرق می­ کند. برای نمونه، گرچه ممکن است چند ساعت تاخیر در یونان قابل قبول باشد، اما جدول ساعت راه آهن سوئیس خیلی دقیق است به طوری که اشتباهات به طور ثانیه­ای حساب می­ شود (Lovelock & Wright, 2003).

در این بخش، هدف از این مطالعه به طور کلی معرفی عوامل اصلی ایجاد و شکل گیری انتظارات از یک مقصد گردشگری است. تجربه گذشته^[۲]، ارتباطات خارجی (بین المللی)^[۳]، تبلیغات دهان به دهان^[۴] و تصویر مقصد^[۵] از عوامل اصلی در شکل گیری انتظارات گردشگران است.
یافته­های تحقیق دلبوسکو و همکاران (۲۰۰۹) نشان می­دهد که، مهمترین عوامل شکل گیری انتظارات گردشگران عبارتند از : تجربه گذشته، ارتباطات خارجی (بین المللی)، ارتباطات و تبلیغات دهان به دهان و تصویر قبلی از مقصد. نتیجه گیری­ها و مفاهیم مدیریتی روانشناسی مصرف کننده یکی از زمینه ­های مهم در تحقیقات گردشگری است. در این حیطه از دانش، بررسی انتظارات گردشگران بسیار مهم است، چرا که ممکن است تأثیر قابل توجهی در فرایند تصمیم ­گیری و رفتار گردشگران داشته باشد (Ignacio Rodríguez del Bosque et al., 2009).
شکل ۲-۲ برآورد نهایی از مدل عامل را نشان می دهد (Ignacio Rodríguez del Bosque et al., 2009).
۲-۲- رضایتمندی
اندازه گیری رضایت مشتری یکی از مهمترین وظایف مدیران و بازاریابان در حوزه صنعت گردشگری است چرا که ارتباط مستقیم و معناداری با ادامه کسب و کار دارد. بدون تردید، رضایتمندی مشتریان یکی از مهمترین عوامل موفقیت سازمان­ها اعم از تولیدی یا خدماتی به منظور نیل به تعالی در کسب و کار است. گردشگران راضی تاثیر مستقیمی بر توسعه همه بخش­های صنعت گردشگری و محیط کسب و کار می­گذارند. البته امروزه از کسب رضایت مشتری هم خیلی صحبت می­ شود؛ که این خود جای بسی خوشحالی است. چرا که درتعاریف مربوط به انتظارات قبل و بعد از سفر آنچه پررنگ تر است، رضایتمندی است. تعاریف متعددی برای رضایتمندی وجود دارد. هرچند هیچ یک از تعاریف، توضیح و مفهوم مشخص و جامعی را برای ما به ارمغان نمی­آورد.
رضایت مشتری طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری عبارت است از : “یک مفهوم روانشناسانه که شامل احساس خوشی و لذت ناشی از به دست آوردن آنچه که فردی امیدوار است و از یک محصول و یا خدمت انتظار دارد، می­باشد” (G. Chi, 2005).
در رابطه با موضوع گردشگری، لی (۲۰۰۹) رضایت را ادراک یا احساس مثبت گردشگران که با مشارکت در یک فعالیت تفریحی خاص ایجاد می­گردد، تعریف می­ کند. رضایت گردشگر، بر انتخاب مقصد و رفتارهای آتی او تاثیرگذار است (T. H. Lee, 2009).
همچنین پیزام، نیومن و ریچل (۱۹۷۸) رضایت گردشگر را به عنوان نتیجه مقایسه بین “تجربه یک گردشگر در یک مقصد بازدید شده و انتظارات درباره آن مقصد” تعریف می­نمایند.
در ادبیات رضایت از دو کلمه لاتین satis به معنای کافی و facer به معنای انجام دادن یا ساختن مشتق شده است. در نتیجه رضایت به معنای طلب کردن آن چیزی است که به دنبال آن هستیم تا وقتی که آن را به طور کامل به دست آوریم (Javadein & Keimasi, 1390). در متون بازاریابی به گونه­ های مختلفی رضایت را تعریف کرده اند از آن جمله:

• رضایت مشتری احساس یا نگرش مصرف کننده نسبت به محصول یا خدمت پس از اینکه مصرف شد، می­باشد (Jamal & Naser, 2002).

• تسو و میلتون، رضایت را این گونه تعریف می­ کنند: ” واکنش مشتریان به ارزیابی تفاوت ادراک شده بین انتظارات قبلی یا تا حدودی هنجار عملکرد و عملکرد واقعی محصول، که بعد از مصرف ادراک می­ شود” (Caruana, 2002).

• تفاوت بین انتظارات و تجربیات از عملکرد (الیور،۱۹۸۹؛ وان راج و فرانکن،۱۹۸۴).

• فرایند مقایسه بین آنچه فرد انتظار دارد نسبت به آنچه دریافت می­ کند (الیور،۱۹۸۹).

با توجه به اهمیت رضایتمندی در ادامه در جدول زیر مهمترین تعاریف از رضایتمندی جمع­آوری شده است:
جدول۲-۱- تعاریف رضایت مشتری، برگرفته از (Safari nejad & Rahimi, 1387).

تعاریف رضایت مشتری

پژوهشگر

سال

از لحاظ روانشناختی، احساسی می داند که در نتیجه مقایسه بین مشخصات محصول دریافت شده با نیازها یا خواسته­ های مشتریان و انتظارات اجتماعی در رابطه با محصول، حاصل می شود.

Lingenfeld

۱۹۸۵

انتظارات مشتری - استنباط مشتری از کیفیت == رضایت مشتری

Oliver

۱۹۹۵

حالتی است که مشتری احساس می­ کند که ویژگی­های فرآورده، منطبق بر انتظارات اوست.

Juran

۱۹۹۸

افسردگی پس از اسکیزوفرنی: بروز افسردگی پس از یک بیماری اسکیزوفرنی که در آن سطح پایینی از علائم اسکیزوفرنی هنوز هم ممکن است وجود داشته باشند^[۴۴].
اسکیزوفرنی ساده: گسترش بی سر و صدا و پیشرونده علائم شاخص منفی بدون هیچ سابقه‌ای از حالات روانی^[۴۵]
۲-۳-۸ تفاوت
علائم روان پریشی ممکن است در بسیاری از اختلالات روانی دیگر موجود باشند، از جمله اختلال دو قطبی، اختلال شخصیت مرزی، مسمومیت با مواد مخدر و جنون ناشی از مواد مخدر. توهمات («غیر-عجیب و غریب») نیز اختلال توهم، و برداشت‌های اجتماعی دراختلال اضطراب اجتماعی، اختلال شخصیت گریزی و اختلال شخصیت موجود هستند. اسکیزوفرنی با اختلال وسوای (OCD) همراه است، به طور قابل توجه بیشتر از آن است که بتوان به صورت شانسی در مورد آن بحث کرد، گر چه وسواسی که در OCD از توهمات اسکیزوفرنی رخ می‌دهد را به سختی می‌توان تشخیص داد. (گنجی،۱۳۹۳)
۲-۳-۹ پیشگیری
در حال حاضر شواهد و مدارک مبتنی بر اثر بخشی مداخلات زودرس برای جلوگیری از اسکیزوفرنی بی نتیجه است. حال آنکه شواهدی وجود دارد که مداخله زود هنگام در آنهایی که با یک فقره بیماری روانی همراه هستند ممکن است در کوتاه مدت نتایج بهبودشان را مهیا سازند، پس از پنج سال بهره مندی کمی از این اقدامات وجود دارد. تلاش برای جلوگیری از اسکیزوفرنی در مرحله علائم اولیۀ بیماری مطمئناً سودمند نمی‌باشد و به همین دلیل از سال ۲۰۰۹ توصیه نمی‌شود. پیشگیری در صورت نبودن نشانه‌های قابل اعتماد بعد از پیشرفت بیماری دشوار است. با این حال، برخی از موارد اسکیزوفرنی می‌تواند به تعویق بیفتد یا احتمالاً با تشویق به پرهیز کردن از مصرف حشیش، به ویژه در میان جوانان می‌تواند به تعویق بیفتد. افراد با سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به جنون ناشی از حشیش باشند و یک پژوهش نشان داد که اختلالات روانی ناشی از حشیش در حدود نیمی از موارد پیشرفت شرایط روانی مداوم را به دنبال دارد (رزنت هال^[۴۶]،۲۰۱۰ به نقل از گنجی).

تحقیقات نظری دنباله رو استراتژی‌هایی هستند که ممکن است بیماری اسکیزوفرنی را کاهش دهند. به دنبال یک روش برای درک آنچه در سطح ژنتیک و عصبی اتفاق می‌افتد تا یک بیماری به حساب بیاید، به طوری که مداخلات زیست پزشکی می‌توانند گسترده شوند. با این حال، آثار متعدد و متنوع ژنتیکی به هر اندازه که کوچک باشند، تعامل با محیط زیست را با مشکل مواجه می‌کنند. متناوباً، استراتژی‌های بهداشت عمومی می‌توانند عوامل انتخابی اقتصادی و اجتماعی باشند که در گروه‌های خاص به میزان بالایی از اسکیزوفرنی، به عنوان مثال در ارتباط با مهاجرت، قومیت یا فقر، به هم مرتبط هستند. گروه گسترده‌ای از استراتژی‌ها می‌توانند از خدمات مربوط به اطمینان از حاملگی سالم و رشد سالم، از جمله در مناطق توسعه روانی مانند شناخت اجتماعی حمایت کنند. با این حال، به اندازه کافی شواهد و مدارکی دال بر اجرای ایده‌هایی که در زمان فعلی وجود دارند، و تعدادی از مسائل گسترده تری که مختص اسکیزوفرنی باشند موجود نیست (رزنت هال،۲۰۱۰ به نقل از گنجی ).
۲-۳-۱۰ مدیریت‎
درمان اولیه اسکیزوفرنی، مصادف با مصرف داروهای آنتی سایکوتیک می‌باشد، که اغلب با ترکیبی از حمایت‌های روانی و اجتماعی همراه هستند. بستری شدن در بیمارستان ممکن است برای موارد وخیم یا به طور داوطلبانه یا (در صورتی که قانون سلامت روانی به آن اجازه دهد) اجباری صورت پذیرد. بستری شدن طولانی مدت از مان شروع غیر نهادینه کردن در سالهای دهه ۱۹۵۰ غیر طبیعی می‌باشد، هر چند هنوز هم اتفاق می‌افتد. ارتباطات خدمات پشتیبانی از جمله سر زدن به مراکز، بازدید توسط اعضای جامعۀ بهداشت روانی، حامیان اشتغال و پشتیبانی از گروه‌ها، عادی می‌باشد. برخی از شواهد نشان می‌دهد که ورزش منظم دارای اثرات مثبتی بر سلامت جسمی و روانی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌باشد (کاپلان به نقل از پورافکاری، ۱۳۸۱).
۲-۳-۱۱ دارو
راه اول برای درمان اختلال روانی مرتبط با اسکیزوفرنی تجویز داروی ضد روان پریشی است، که می‌تواند علائم مثبت روان پریشی را در حدود ۷–۱۴ روز کاهش دهد. داروهای ضد روان پریشی، به هر حال، به میزان قابل توجهی نسبت به بهبود علائم منفی و اختلال در شناخت ضعیف می‌باشند. استفاده دراز مدت از این دارو، خطر عود را کاهش می‌دهد. (کاپلان به نقل از پورافکاری، ۱۳۸۱)
۲-۳-۱۲ روانی اجتماعی
شماری از مداخلات روانی اجتماعی ممکن است در درمان اسکیزوفرنی مفید باشند که عبارتند از: خانواده درمانی، ارتباط درمانی مثبت، اشتغال، بازسازی شناخت، آموزش مهارت درمان شناختی رفتاری ^[۴۷](CBT)، مداخلات اقتصادی اعتباری، و مداخلات روانی اجتماعی به منظور مواد مصرفی و کنترل وزن. خانواده درمانی یا آموزشی، که کل سیستم خانواده را نسبت به یک فرد، مخاطب قرار دهد، ممکن است عود شدن بیماری و بستری شدن در بیمارستان را کاهش دهد. شواهد و مدارک مؤثر CBT در مورد کاهش علائم یا جلوگیری از عود کردن بیماری اندک می‌باشد. هنر یا درام درمانی به خوبی مورد تحقیق قرار نگرفته است. (رزنت هال،۲۰۱۰ به نقل از گنجی )
۲-۳-۱۳ پیش آگهی
اسکیزوفرنی هزینه‌های جانی و مالی بسیاری دارد. اسکیزوفرنی به کاهش امید به زندگی از ۱۲ – ۱۵ سال منتج می‌شود، در درجه اول به دلیل به همراه داشتن چاقی، بی حرکتی در طول زندگی روزمره، و سیگار کشیدن، افزایش میزان خودکشی نقش کمتری را ایفا می‌کند. این تفاوت‌ها در امید به زندگی بین سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ افزایش یافته است، و بین سال۱۹۹۰ و دهه اول قرن ۲۱ تغییر قابل ملاحظه‌ای در نظام سلامت با در دسترس بودن مراقبت‌های گسترده نداشته است (چاواستیاک ^[۴۸]۲۰۰۹ به نقل از جعفری).
اسکیزوفرنی یکی از علل عمده ناتوانی است، با فعال شدن جنون به سه دسته بیشترین ناتوانی پس از و در صدر آن پاراپلجیا و کوری تقسیم بندی می‌شود. حدود سه چهارم از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی همراه با عود کردن بیماری از ناتوانی مداومی برخوردارند. برخی از مردم به طور کامل بهبود می‌یابند و دیگران برخوردهای خوب و مناسبی در جامعه دارند. بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، به طور مستقل با پشتیبانی جامعه زندگی می‌کنند. در افراد مبتلا به جنون با توجه به قسمت اول در ۴۲٪ موارد از نتیجه خوبی در دراز مدت، نتیجه متوسط در ۳۵٪ و یک نتیجه ضعیف در ۲۷٪ برخوردارند. به نظر می‌رسد نتایج بدست آمده مرتبط با اسکیزوفرنی در در حال توسعه نسبت به کشور‌های توسعه یافته بهتر است. با این حال، این نتیجه گیری‌ها، زیر سؤال رفته‌اند.یک نرخ خودکشی بیش از حد متوسط در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موجود می‌باشد. این مهم ۱۰٪ ذکر شده است، اما اکثر تحلیل‌های اخیر مطالعاتی و آماری در یک تجدید نظر ۴٫۹٪ برآورد کرده‌اند، که اغلب در دوران پس از شروع یا اولین زمان بستری شدن در بیمارستان اتفاق می‌افتد. در اکثر مواقع بیش از (۲۰ تا ۴۰ درصد) حداقل یک بار اقدام به خودکشی می‌کنند. انواع مختلفی از عوامل خطر وجود دارد، از جمله جنس مذکر، افسردگی، و بهرۀ هوشی بالا.(کارل بورگ ^[۴۹]،۲۰۱۰به نقل از جعفری).
اسکیزوفرنی و سیگار کشیدن یک ارتباط تنگاتنگ در مطالعات سراسر جهان از خود نشان داده‌اند. مصرف سیگار به خصوص در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بالا است، با تخمین‌های مختلف ۸۰٪ تا ۹۰٪ افراد در مقایسه با ۲۰٪ از جمعیت عمومی به طور منظم سیگاری هستند. کسانی که سیگار می‌کشند، به شدت تمایل به کشیدن سیگار دارند، و علاوه بر این دود سیگار محتوای مقدار زیادی نیکوتین است. برخی از شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً اسکیزوفرنی پارانویید نسبت به انواع دیگر اسکیزوفرنی به منظور زندگی مستقل و عملکرد شغلی چشم انداز بهتری دارد(کلتنر و گرانت ^[۵۰]،۲۰۱۰ به نقل از جعفری).
۲-۴ اختلال دو قطبی
اختلالات خلقی از یک سلسله علائم تشکیل یافته‌اند که هفته‌ها تا ماه‌ها دوام می‌یابند، و از کارکرد عادی شخص کاملا متفاوت هستند و میل به عود، معمولا بطور دوره‌ای یا چرخشی دارند. خلق ممکن است طبیعی، بالا، یا پایین باشد. شخص طبیعی طیف وسیعی از خلق‌ها را تجربه می‌کند و به همان نسبت مجموعه‌ای از تجلیات عاطفی نیز دارد. شخص عادی قادر به کنترل اخلاق و عواطف خود هست. اختلالات خلقی گروهی حالات بالینی هستند که با اختلال خلق، فقدان احساس کنترل بر خلق، و تجربه ذهنی ناراحتی شدید همراه هستند. کسانی که خلق بالا دارند (مانی یا مانیا)، حالت انبساط خاطر، پرش افکار، کاهش خواب، افزایش اعتماد به نفس، و افکار بزرگ‌منشانه نشان می‌دهند.افرادی که خلق پایین دارند (افسردگی)، با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی‌اشتهایی، و افکار مرگ و خودکشی مشخص هستند. سایر علائم و نشانه‌ها عبارتند از تغییر در سطح فعالیت، توانایی‌های شناختی، تکلم و اعمال نباتی (یعنی خواب، اشتها، فعالیت جنسی و سایر ریتم‌های بیولوژیک). (ساراسون و ساراسون، به نقل از: نجاریان، اصغری مقدم، دهقانی، ۱۳۷۱).
این اختلالات عملا همیشه منجر به اختلال در عملکرد شغلی، روابط اجتماعی و بین فردی می‌گردد.
بیمارانی که فقط دوره‌های افسردگی اساسی دارند گفته می‌شود مبتلا به اختلال افسردگی اساسی^[۵۱] (یا افسردگی یک قطبی هستند. بیمارانی که هم دوره‌های افسردگی دارند و هم مانی (مانیا) یا فقط دوره‌های مانیا دارند، دچار اختلال دوقطبی^[۵۲] هستند.
اصطلاحات مانی یک قطبی، مانی خالص^[۵۳] یا مانی نشئه‌ای^[۵۴] گاهی برای بیمارانی که دوره‌های افسردگی ندارند مورد استفاده قرار می‌گیرند.هیپومانی^[۵۵] دوره‌ای از علائم مانی است که واجد تمام ملاک‌های دوره منیک نیست.
دوره مانیا دوره مشخص (حداقل به مدت یک هفته یا اگر بیماری بستری شود، کمتر از یک هفته) با «خلق نابهنجار و مستمرا بالا، منبسط و تحریک‌پذیر» است. دوره هیپومانی حداقل ۴ روز طول می‌کشد و شبیه دوره مانیا است به استثناء اینکه شدت آن در حدی نیست که موجب تخریب در کارکرد اجتماعی یا شغلی شود و علائم پسیکوتیک نیز در آون وجود ندارد. مانیا و هیپومانیا هر دو با افزایش اعتماد به نفس، کاهش نیاز به خواب، فعالیت جسمی و روانی بالا، و درگیر شدن افراطی در رفتارهای لذت‌بخش همراه هستند.
دوره مختلط^[۵۶] دوره‌ای است حداقل به مدت ۱ هفته که در آن یک دوره مانیا و یک دوره افسردگی تقریبا هر روز روی می‌دهند (کاپلان - سادوک ۲۰۰۷،به نقل از رضاعی(.
از اختلال دو قطبی با عنوان افسردگی شیدائی نام برده می‌شد. همان گونه که از نام قبلی استنباط می‌شود کسی که دچار اختلال دوقطبی است دچار نوسانات خلقی شدید می‌باشد.این نوسانات معمولاً هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد و با آنچه مردم عادی در زندگی روزمره تجربه می‌کنند، بسیار متفاوت است.
خلق افسرده: احساس شدید افسردگی.
خلق شیدا: احساس شادمانی بسیار و ناامیدی.
خلق مختلط: به عنوان مثال خلق افسرده همراه با بیقراری و فعالیت بیش از اندازه ناشی از شیدائی. (کاپلان به نقل از پورافکاری، ۱۳۸۱)
۲-۴-۱ شیوع اختلالات دو قطبی
در حدود یک نفر از هر ۱۰۰ بزرگسال در طول زندگی خود دچار این اختلال می‌گردد. معمولا این اختلالات بعد از سنین نوجوانی اتفاق می‌افتد. در سنین بالاتر از ۴۰ سال این اختلالات غیر معمول است. مردان و زنان به یک اندازه در معرض ابتلا به این اختلالات قرار دارند. (کاپلان و سادوک به نقل از پورافکاری،۱۳۷۶ )
۲-۴-۲ انواع اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی نوع ۱: حد اقل یک دوره خلق شیدا به مدت یک هفته وجود دارد.اگرچه بیشتر مبتلایان دوره افسردگی را هم تجربه می‌کنند ولی بعضی از انها فقط دوره شیدائی را تجربه می‌کنند. دوره‌های شیدایی بدون درمان بین ۳ تا ۶ ماه به طول می‌انجامند.دوره‌های افسردگی در صورتی که مداوا نشوند ۶-۱۲ ماه ادامه پیدا می‌کنند. (روزنهان، دیویدال به نقل از سید محمدی۱۳۸۰)
اختلال دو قطبی نوع ۲: در این نوع بیش از یک دوره افسردگی شدید وجود دارد. در صورتی که شدت خلق شیدایی کم است. این نوع به نام شیدائی خفیف نامیده می‌شود. (روزنهان، دیویدال به نقل از سید محمدی۱۳۸۰)
اختلال دو قطبی با تناوب سریع: در این دسته بیش از ۴ بار نوسان روحی در طول یکسال وجود دارد. این نوع در حدود ۱۰ درصد افراد مبتلا به اختلالات دوقطبی دیده میشود و می‌تواند با هر کدام از انواع ۱ یا ۲ همراه باشد. (روزنهان، دیویدال به نقل از سید محمدی۱۳۸۰)
اختلال خلق ادواری^[۵۷]: در این نوع شدت نوسان خلق به اندازه اختلال دوقطبی نیست، اما می‌تواند زمان طولانی تری ادامه یابد.
۲-۴-۳ تغییرات اختلال دوقطبی و اختلالات مرتبط در DSM -V
در معیار الف بر تغییر فعالیت و انرژی در مانیک و هیپومانیک علاوه بر تغییر خلق تاکید شده است. در دوره های مختلط^[۵۸] گفته شده بود که افراد باید همزمان معیارهای کامل مانیا و دوره افسردگی را داشته باشند حذف شده و به جای آن ویژگی‌های آمیخته آمده که می‌تواند به دوره‌های مانیا یا هیپومانی در هنگامی که ویژگی‌های افسردگی وجود دارند آمده است که می‌تواند منجر به اختلالات دو قطبی گردد. (گنجی، ۱۳۹۳)
۲-۴-۴ علل اختلالات دوقطبی
دلیل قطعی برای این اختلالات شناخته نشده، اما تحقیقات نشان می‌دهد که:اختلالات دوقطبی منشاء ارثی دارد. به عبارتی ژن‌ها بیشتر از تربیت در این اختلالات موثرند.ممکن است مشکل فیزیکی در قسمتی از مغز که کنترل حالات روحی را به عهده دارد عامل این اختلالات باشد. به این دلیل است که این اختلالات با دارو قابل درمان هستند.نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس و یا بیماری بوجود بیایند. (کاپلان و سادوک به نقل از پورافکاری،۱۳۷۶ )
۲-۴-۴ علایم اختلالات دو قطبی
علائم بیماری بستگی به این دارد که خلق بیمار به سمت افسردگی یا شیدائی تغییر کرده باشد.

1. 1. افسردگی: احساس افسردگی احساسی است که همه ما در طول زندگی آنرا تجربه کرده ایم. این احساس می‌تواند به ما در شناخت و برخورد با مشکلات زندگی کمک کند. اما در افسردگی بالینی یا اختلالات دوقطبی این احساس افسردگی بسیار شدید تر است. در این حالت احساس افسردگی برای مدت طولانی باقی می‌ماند و حتی انجام امور عادی زندگی را سخت یا غیر ممکن می‌سازد. تغییراتی که در یک فرد افسرده رخ می‌دهد به قرار زیر است:

1. 1. احساس غمگینی که از بین نمی‌رود

1. احساس نیاز به گریستن بدون هیچ دلیلی

ns

ns

ns- اختلاف معنی دار نیست.
۴-۲- پارامترهای خونی
اثر گروه های آزمایشی بر سطوح کلسترول، HDL، LDL، تری گلیسیرید و گلوکز خون جوجههای گوشتی در جدول ۴-۴ آمده است. بر طبق نتایج حاصل، استفاده از چای سبز در این آزمایش به طور معنیداری سطوح کلسترول (p<0/05) وتری گلیسیرید (p<0/01) خون را نسبت به گروه شاهد پایین آورد. سطح کلسترول خون جوجههای تغذیه شده با ۲۰ درصد چای کامبوچا بالاتر از گروه شاهد قرار داشت، اگرچه به لحاظ آماری معنی دار نبود. سطح HDL خون جوجهها در بین تمام گروه های آزمایشی تفاوت معنیداری نداشت. سطح ۱۰ درصد کامبوچا به طور غیر معنیداری سبب کاهش سطوح کلسترول و تری گلیسیرید نسبت به گروه شاهدشد. همچنین در این آزمایش استفاده ازسطوح ۱۵ و ۲۰ درصد کامبوچا تری گلیسیرید خون را به طور معنیداری نسبت به گروه شاهد پایین آورد (p<0/01). اگرچه در این آزمایش سطح گلوکز خون در بین تیمارهای آزمایشی تفاوت آماری معنی داری نداشت.
نتایج این آزمایش با یافته های محققین دیگر که نشان دادند استفاده از چای سبز در جیره جوجههای گوشتی سبب کاهش کلسترول و لیپوپروتئینهای خون میگردد مطابقت داشت (پانجا و همکاران، ۲۰۰۵؛ آلن و همکاران، ۱۹۹۸). مطالعات مدلهای حیوانی نشان داد، کاتشینها باعث مهار جذب تودهای کلسترول میشوند. بطوریکه در آزمایش ماراماتسو و همکاران (۱۹۸۶) اپی کاتشین چای سبز باعث افزایش دفع کلسترول و لیپید تام در موشهای تغذیه شده با رژیم غذایی با کلسترول بالا گردید.
یانگ و کو (۱۹۹۷) نشان دادند که چای سبز چینی حاوی مقادیر بالاتری از اپی گالوکاتشین گالات نسبت به دیگر چایها میباشد، که به طور مؤثری سبب کاهش سطح سرمی کلسترول در موش میشود. در مطالعه دیگری نشان داده شد که اپی گالوکاتشین گالات نمیتواند سنتز کلسترول را مهار کند، ولی باعث کاهش جذب رودهای کلسترول میشود (چی ساکا و همکاران، ۱۹۹۸). چندین مطالعه در مدلهای حیوانی نشان داده است که کاتشینهای چای سبز روی جذب چربی تأثیر گذار است. بطوریکه موشهای تغذیه شده با کاتشینهای چای سبز، افزایش قابل توجهی در دفع کلسترول و لیپید تام از طریق مدفوع، در مقایسه با گروه شاهد از خود نشان دادند (چان و همکاران، ۱۹۹۹؛ ایکدا و همکاران، ۱۹۹۲؛ موراماتسو و همکاران، ۱۹۸۶). علاوه براین، مطالعات روی سلول و حیوان نشان داد که فسفولیپاز A₂ پانکراس (PLA₂) برای سهولت هضم و جذب لیپیدها مهم است. هیدرولیز فسفاتیدیل کولین توسط PLA₂ پانکراس برای جذب مؤثر اسیدهای چرب، کلسترول و دیگر لیپیدهای هیدروفوبیک لازم است (بورگ استرفم و همکاران، ۱۹۸۰؛ هومن و همکاران، ۱۹۹۸). اپی گالوکاتشین گالات از طریق مهار فعالیت PLA₂ پانکراس در فرایند هیدرولیز رودهای فسفاتیدیل کولین اختلال ایجاد نموده و کاهش جذب لیپیدها را شدت میبخشد (لاین و همکاران، ۱۹۹۸). علاوه براین، کاربرد ۴-۱ درصد چای سبز بصورت آشامیدنی در رتهای تغذیه شده با جیره حاوی ۱ درصد کلسترول اثر معنیداری روی فعالیت آنزیمهای کبدی متابولیزم کننده لیپید (۳-hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme A reductase،cholesterol 7α-hydroxylase ) و سنتز اسیدهای چرب نداشت، اگرچه به طور واضحی دفع مدفوعی کلسترول و اسیدهای صفراوی را افزایش داد (یانگ و همکاران، ۲۰۰۰). از آنجائیکه چای سبز در تهیه محلول کامبوچا مورد استفاده قرار میگیرد، میتوان بهبود در سطح کلسترول، HDL و تری گلیسیرید را در ارتباط با اثرات ترکیبات موجود در چای سبز دانست. شاید بتوان اثر چای کامبوچا روی لیپوپروتئینهای خون را مرتبط با خاصیت پروبیوتیکی چای کامبوچا دانست. زیرا یکی از تأثیرات مهم پروبیوتیکها کاهش قابلیت جذب اسیدهای صفراوی از طریق روده است، چون آنها را به ترکیباتی تبدیل میکنند که در روده غیر قابل جذب شده و با مدفوع دفع شده و اثر بارزی در کاهش کلسترول پلاسما دارد.

جدول۴-۴- مقایسه میانگین فراسنجههای خونی جوجههای گوشتی در سن ۴۲ روزگی

گروه های آزمایشی

کلسترول (mg/dl)

HDL (mg/dl)

تری گلیسیرید (mg/dl)

گلوکز (mg/dl)

شاهد

۲۵/۱۳۵^ab

۹۶/۵۰

۱۰۶/۵۰^a

۲۵۱/۵۰

کامبوچا ۵ درصد

۷۵/۱۲۲^bc

۹۰/۷۵

۹۱/۵۰^abc

۲۴۷/۵۰

کامبوچا ۱۰ درصد

۲۵/۱۲۳^bc

۸۴/۲۵

۹۶/۷۵^ab

۲۶۴/۰۰

کامبوچا ۱۵ درصد

۵۰/۱۲۵^bc

۹۷/۷۵

۶۲/۷۵^bdc

۲۶۷/۵۰

کامبوچا ۲۰ درصد