واژگان کلیدی: هموارسازی سود تقسیمی، تئوری نمایندگی، عدم تقارن اطلاعاتی.
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه
در این فصل از تحقیق به بیان مشکل تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، پرسش و فرضیه های تحقیق و تعریف عملیاتی واژه­ های مورد استفاده در تحقیق می­پردازیم. همچنین پس از معرفی متغیرهای مورد استفاده در تحقیق مدل­های رگرسیونی مورد استفاده در تحقیق نیز ارائه می­گردد و در پایان فصل محتوای فصل­های بعدی تحقیق نیز ارائه می­گردد.
۱-۲-تعریف و بیان مسأله تحقیق
سرمایه ­گذاران و ذینفعان همواره به اطلاعات منتشره توسط شرکت­ها توجه ویژه­ای داشته بطوری که می­توان گفت صورتهای مالی منتشر شده توسط شرکت­ها به عنوان مهم­ترین منبع اطلاعاتی افراد برون سازمانی همانند سرمایه ­گذاران و سایر ذینفعان تلقی می­گردد. اما از بین اطلاعات مالی منتشر شده توسط شرکت­ها شاید بتوان گفت اطلاعات مربوط به سود تقسیمی از اهمیت دو چندانی برخوردار است. با توجه به اهمیت تقسیم سود توسط شرکت­ها در خصوص عوامل اثرگذار بر میزان سیاست تقسیم سود توسط شرکت­ها تحقیقات متعددی صورت گرفته است. یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر تقسیم سود شرکت، مسائل نمایندگی بین مدیران و سهامداران و مسائل مربوط به عدم تقارن اطلاعاتی بین آنها می­باشد. نتایج تحقیقات پیشین (لینتر، ۱۹۵۶ و فاما و بابیاک، ۱۹۶۸) نشان می­دهد که مدیران شرکت­ها بر این باورند که سهامداران شرکت­ها ترجیح می­ دهند یک جریان باثبات در خصوص سود تقسیمی داشته باشند. به عبارت دیگر شرکت­ها تمایل دارند تا تغییرات اندکی در نسبت سود تقسیمی داشته باشند و بدین ترتیب شرکت­ها درگیر هموارسازی سود تقسیمی شده و هموارسازی سود تقسیمی به عنوان یکی از سیاست­های اصلی تقسیم سود مطرح می­ شود.
با وجود نقش مهم هموارسازی سود تقسیمی، شواهد تجربی اندکی در خصوص دلایل انجام هموارسازی سود توسط شرکت­ها در ایران وجود دارد. تحقیقات پیشین توجیهات نظری گوناگونی در خصوص هموارسازی سود تقسیمی مطرح می­ کنند که از مهمترین آنها می­توان به مسائل نمایندگی و مشکلات مربوط به عدم تقارن اطلاعاتی اشاره نمود. این تحقیقات عنوان می­ کنند که تقسیم سود وسیله­ای برای کاهش تضاد بین مدیران و سهامداران است و از طرفی شرکت­هایی با عدم قطعیت و عدم تقارن اطلاعاتی بالاتر از هموارسازی سود تقسیمی بیشتری استفاده می­نمایند. در این تحقیق سعی خواهد شد تا به بررسی نقش مجموعه خصوصیات شرکت­ها در قالب دو تئوری نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی در هموارسازی سود تقسیمی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شود. همچنین علاوه بر نقش عوامل مربوط به نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی به بررسی نقش خصوصیات صنعت در هموارسازی شرکت­های مورد بررسی پرداخته خواهد شود.

۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
وجود اطلاعات در مورد عملکرد آتی شرکت مخصوصا نحوه تقسیم سود آن در سال­های آتی می ­تواند اهمیت بسزایی در تصمیمات سرمایه ­گذاران و ارزیابی شرکت داشته باشد. از طرفی امکان اطلاع رسانی در مورد شرکت می ­تواند به مدیران شرکت­ها هم در جذب سهامداران بیشتر کمک کند. یکی از شیوه ­های انتقال اطلاعات در مورد سودآوری آتی شرکت­ها استفاده از تغییرات سودهای تقسیمی توسط مدیران شرکت­ها می­باشد که فرضیه محتوی اطلاعاتی سودهای تقسیمی نام دارد. لذا انجام پژوهشی در جامعه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که به ارزیابی نحوه تغییرات سود تقسیمی و بالاخص هموارسازی سود تقسیمی شرکت­ها بپردازد لازم وضروری می­باشد..
۱-۴- اهداف پژوهش
اهداف علمی:
با توجه به افزایش تحقیقات متعدد در زمینه سود تقسیمی به نظر می­رسد انجام تحقیقی پژوهشی در این زمینه که بتواند مساله هموارسازی سود تقسیمی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را به اثبات برساند خواهد توانست نتایج مثبتی چه در بعد پژوهش و گسترش قلمرو علم و چه در بعد کاربردی و رفتاری به همراه داشته باشد. در این تحقیق سعی خواهد شد که برای روشن ساختن این رابطه موارد زیر مورد بررسی و آزمون قرار گیرد و نتایج منسجم آن جهت استفاده همه گروه ­های ذی نفع داخلی و خارجی ارائه گردد:
بررسی میزان هموارسازی سود تقسیمی در میان شرکت­های با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری پایین.
بررسی هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با جریانات نقدی آزاد و وجوه نقد نگهداری شده بالاتر.
بررسی هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با نوسان سود بالا، نسبت دارایی­ های مشهود بالا و نیز نسبت سود تقسیمی پایین.
بررسی هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های دارای سرمایه ­گذاران کوتاه­مدت.
بررسی هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­هایی که در مدیران آن­ها در صنایع دارای رقابت شدید قرار گرفته­اند.
بررسی هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­هایی که در مدیران آن­ها در صنایع با نوسان بازده شدید قرار دارند.
اهداف کاربردی:

شناخت بهتر نحوه تغییرات سود تقسیمی، می ­تواند سبب افزایش دقت سرمایه ­گذاری سرمایه ­گذاران شرکت گردد.
امکان کمک به مدیران شرکت­ها در جذب سهامداران بیشتر با اطلاع رسانی در مورد شرکت از طریق تغییرات سود تقسیمی.
در صورت تحقق نتایج تحقیق می ­تواند زمینه افزایش رضایتمندی سرمایه ­گذاران در سرمایه ­گذاری منابع خود در شرکت­ها و از قبل آن افزایش تولید ملی و افزایش رفاه جامعه فراهم گردد.
۱-۵-فرضیات و سئوالات پژوهش
۱-۵-۱- سئوالات تحقیق
با توجه به مطالب مطرح شده در قسمت­ های قبل سوالات پژوهش حاضر به شرح زیر بیان می­گردد:
آیا میزان هموارسازی سود تقسیمی در میان شرکت­های با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری پایین، شدیدتر است؟
آیا هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با جریانات نقدی آزاد و وجوه نقد نگهداری شده بالاتر، بیشتر است؟
آیا هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با نوسان سود بالا، نسبت دارایی­ های مشهود بالا و نیز نسبت سود تقسیمی پایین، بیشتر است؟
آیا شرکت­های دارای سرمایه ­گذاران کوتاه­مدت (دارای گردش سهام بالاتر)، شاهد هموارسازی سود تقسیمی بالاتری هستند؟
آیا مدیران شرکت­هایی که در صنایع دارای رقابت شدید قرار گرفته­اند، هموارسازی سود تقسیمی بالاتری انجام می­ دهند (افزایش رقابت در صنعت منجر به افزایش در هموارسازی سود تقسیمی می­گردد)؟
آیا مدیران شرکت­هایی که در صنایع با نوسان بازده شدید قرار دارند، هموارسازی سود تقسیمی بالاتری انجام می­ دهند؟
۱-۵-۲- فرضیه ­های تحقیق
با توجه به سوالات فوق فرضیات تحقیق به شرح زیر گسترش می­یابد:
میزان هموارسازی سود تقسیمی در میان شرکت­های با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری پایین، شدیدتر است.
هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با جریانات نقدی آزاد و وجوه نقد نگهداری شده بالاتر، بیشتر است.
هموارسازی سود تقسیمی در شرکت­های با نوسان سود بالا، نسبت دارایی­ های مشهود بالا و نیز نسبت سود تقسیمی پایین، بیشتر است.
شرکت­های دارای سرمایه ­گذاران کوتاه­مدت (دارای گردش سهام بالاتر)، شاهد هموارسازی سود تقسیمی بالاتری هستند.
مدیران شرکت­هایی که در صنایع دارای رقابت شدید قرار گرفته­اند، هموارسازی سود تقسیمی بالاتری انجام می­ دهند (افزایش رقابت در صنعت منجر به افزایش در هموارسازی سود تقسیمی می­گردد).
مدیران شرکت­هایی که در صنایع با نوسان بازده شدید قرار دارند، هموارسازی سود تقسیمی بالاتری انجام می­ دهند.
۱-۶-روش تحقیق
۱-۶-۱- نوع مطالعه و روش بررسی فرضیه ­ها
در این پژوهش با توجه به ماهیّت موضوع، که در پی بررسی رابطه بین دو یا چند متغیر کمّی است و اینکه در صورت وجود رابطه، میزان رابطه و قابلیت آن در انجام پیش ­بینی به چه صورت است، بنابراین تحقیق حاضر از روش شناسی همبستگی استفاده خواهد کرد. باید توجه داشت که تحقیق حاضر در جستجوی رابطه علت و معلولی نمی ­باشد بلکه فقط در جستجوی رابطه احتمالی می­باشد.
۱-۶-۲- حدود پژوهش
جامعه آماری این پژوهش از نظر مکانی محدود به شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­ شود. دوره زمانی تحقیق بین سال­های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ می­باشد.
برای تعیین نمونه مورد مطالعه، شرکت­هایی از جامعه آماری یاد شده انتخاب شده ­اند که:
با قید محدودیت­های زیر برای جامعه آماری و تعدیل آن، نمونه آماری مشخص می­گردد. نمونه انتخابی این تحقیق شامل شرکت­هایی می­ شود که دارای شرایط زیر باشند:
۱) اطلاعات مالی شرکت برای دوره زمانی تحقیق یعنی سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ موجود باشد.
۲) سال مالی آن­ها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.