احکام اساسى عقد مضاربه.

1. 1. مضاربه عقد معوض است (سرمایه از مالک و کار از عامل)، پس عامل نمى‌تواند در برابر کارى که انجام مى‌دهد غیر از سهم خود از سود، اجرتى مطالبه کند اما اگر نوع کار به‌صورتی است که عرفاً از یک یا چند کارگر استفاده مى‌شود عامل مى‌تواند اجرت کارگر را جزو هزینه‌هاى کار شمرده شده و مطالبه کند.

1. 1. اگر مضاربه عام باشد و نوع تجارت به اختیار عامل گذاشته شود عامل مى‌تواند هر قسم تجارتى را که صلاح مى‌داند انجام دهد. اما اگر مضاربه خاص باشد (نوع تجارت، زمان، مکان یا یکى از اینها مشخص شده باشد) عامل باید به آنچه شرط شده عمل کنند و چنانکه از امور معیّن‌شده تخلف کرد و ضررى به سرمایه وارد شد ضامن است.

1. 1. عامل امین است و اگر مال تلف شود یا عیبى بر آن عارض شود، ضامن نیست مگر اینکه تعدی یا تفریط کرده باشد. اگر مالک شرط بکند که تمام یا قسمتى از زیان معامله بر عهده عامل باشد اینکه در این صورت شرط صحیح است یا نه؟ محل خلاف است.

1. 1. عامل حق ندارد چیزى از سرمایه را مصرف مخارج خود کند هر چند کم باشد اما اگر با اجازه مالک براى تجارت سفر کرد مى‌تواند مخارج سفر را به مقدار متعارف از سرمایه مصرف کند مگر اینکه مالک شرط کرده باشد که مخارج سفر با خود عامل باشد.

1. 1. عامل باید پس از تحویل سرمایه از مالک‌، به تجارت اقدام کند و اگر مدتى تجارت را به تأخیر انداخت و سرمایه تلف شد ضامن سرمایه است و مالک مى‌تواند اصل سرمایه را از وی مطالبه کند.

1. 1. به سبب اینکه مضاربه، عقد جایز است اگر مالک یا عامل فوت کند مضاربه باطل مى‌شود و در صورت فوت مالک‌، ورثه وی مى‌توانند با عامل توافق کنند و دوباره عقد مضاربه برقرار کنند.

1. 1. 1. عقد مضاربه را می‌توان به‌صورت جعاله منعقد ساخت به این صورت که مالک به عامل بگوید اگر با این مال تجارت کنى و سودى به دست آورى (برای مثال) نصف سود مال تو است. در این صورت جعاله فایده مضاربه را مى‌دهد و نیاز نیست شرایط مضاربه رعایت شود؛ بنابراین مى‌تواند سرمایه، غیرنقد یا دَین یا مجهول (به‌صورتی که باعث غرر نشود) باشد (موسویان, ۱۳۸۸).

   

کاربرد قرارداد مضاربه در مالیه اسلامی. بانک‌های اسلامی می‌توانند از راه عقد مضاربه نیازهای مالی میان‌مدت و بلندمدت بنگاه‌های تجاری و بازرگانی را با رعایت ضوابط ذیل تأمین مالی کنند:
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر واردات فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر صادرات فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی می‌تواند با تأمین سرمایه مورد نیاز بنگاه‌های تجاری و بازرگانی که در امر تجارت داخلی فعالیت می‌کنند با آنان در انجام فعالیت اقتصادی مشارکت کند.
بانک اسلامی در جایگاه مالک و بنگاه تجاری در جایگاه عامل متناسب با نسبت‌هایی که در ابتدای قرارداد به توافق رسیده‌اند سود حاصل از فعالیت تجاری را تقسیم کنند.
با توجه به اینکه زیان بنگاه‌های طرف قرارداد مضاربه به عهده بانک اسلامی است، باید بانک از جهت فنی و اقتصادی به سودآور بودن فعالیت تجاری بنگاه اطمینان داشته باشد.
بانک اسلامی باید فقط با بنگاه‌هایی وارد مضاربه شود که امکان نظارت و کنترل مستمر بر فعالیت اقتصادی آنها را داشته باشد.
اگر حوزه فعالیت بنگاه کشاورزی باشد، در صورتی که متقاضی تسهیلات هیچ سرمایه‌ای از خود نداشته باشد بانک می‌تواند از راه یکی از قراردادهای مزارعه و مساقات سرمایه مورد نیاز بنگاه را تأمین کرده، از راه مشارکت کار و سرمایه با وی وارد قرارداد بانکی شود. در این صورت احکام قراردادهای مزارعه و مساقات باید رعایت شود.
تجربه عملی بانک‌های اسلامی نشان داده که تمایل فراوانی به اعطای تسهیلات به کسی که هیچ سرمایه‌ای از خود ندارد، ندارند در نتیجه عقد شرکت بهترین گزینه برای تمام بخش‌های اقتصادی اعم از صنعتی، کشاورزی، خدماتی و بازرگانی خواهد بود (موسویان, ۱۳۸۸).

۲-۴ پیشینه تحقیق

۲-۴-۱ تحقیقات داخلی

فطرس و محمودی (۱۳۸۷) در مقاله ای با عنوان، “صکوک ابزاری مناسب برای جایگزینی اوراق قرضه”، به بررسی و تاثیر استفاده از صکوک اجاره در فرایند تامین مالی می پردازند. در این تحقیق ابتدا به بحث تبدیل کردن دارایی ها به اوراق بهادار به عنوان یک روش تامین مالی پرداخته شده و بعد اوراق قرضه را مورد بررسی قرار می دهند و به مشکلات قانونی آن اشاره می شود و سپس به معرفی و بیان نقاط ضعف اوراق مشارکت که جانشین اوراق قرضه هستند پرداخته اند و بر لزوم استفاده از یک ابزار جدید مالی تاکید می کنند و بعد از معرفی اوراق اجاره به دلیل وجود سه مزیت: قانونی بودن، مقبولیت و کارایی این اوراق، آنها را جایگزینی مناسب برای اوراق قرضه و مشارکت معرفی می کنند.
حسن زاده و فوز مسلمیان (۱۳۸۹) در تحقیق به عنوان، “ارزیابی عملکرد بازار اوراق اسلامی در خلال بحران جهانی”، به بررسی وضعیت آماری صکوک منتشر شده در چند کشور اسلامی مشخص (مالزی، عربستان، کویت، امارات) می پردازند و در ادامه راه کارهایی را برای دسترسی به استاندارد های لازم جهت ورود اوراق صکوک به سطح جهانی، ارائه می دهند.

۲-۴-۲ تحقیقات خارجی

فاوزی (۲۰۱۳) در مقاله ای به عنوان، “اثر اوراق بدهی اسلامی بر ارزش شرکت”، با روش های اقتصادسنجی، اثر اوراق بدهی اسلامی را بر ارزش شرکت و عملکرد مالی آن، در شرکت های مالزیایی بررسی نموده اند که نتیجه آن مشاهده اثر مثبت استفاده از این اوراق بر ارزش شرکت و عملکرد مالی آن بود.
عالم(۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان، “انتشار صکوک و ارزش شرکت”، به بررسی اثر انتشار صکوک و اوراق قرضه بر ثروت صاحبان در کشور های اسلامی پرداخته است که نتیجه آن مشاهده عکس العمل منفی بازار به انتشار صکوک بوده در حالی که بعد از سال ۲۰۰۷ عکس العمل آن برای اوراق قرضه مثبت بوده است.
صفری (۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان، “آیا بازار بدهی برای اوراق قرضه و صکوک ارزش متفاوتی قایل است؟”، به این نکته اشاره می کند که با وجود حجم و گستردگی قابل توجه صکوک، بازار آن را تحت عنوان نوعی اوراق قرضه می شناسد لذا در این تحقیق به بررسی و تست این نگاه یکسان بازار می پردازند که نتیجه آن نشان دهنده وجود تفاوت در بازده این دو ابزار مالی بوده بطوری که بازدهی صکوک بیشتر بوده و البته استفاده از صکوک نیز ضریب بتای () شرکت را افزایش داده است.

۲-۵ جمع‌بندی

در این فصل به بررسی تئوری‌های ساختار سرمایه پرداختیم و سپس مفاهیم مربوط به تامین مالی اسلامی شامل انواع ابزار اسلامی و کاربرد آنها در سیستم مالی اسلامی تو‌ضیح داده شده است و در پایان، پژوهش‌های مرتبط با موضوع پایان‌نامه بررسی گردید.
فصل سوّم
روش شناسی
تحقیق

۳-۱مقدمه

روش تحقیق اساسی ترین مقوله ای است که در هر پژوهش مورد توجه است. همه به دنبال کشف واقعیت هستند همه می خواهند نسبت به خود و محیط پیرامون خود اطلاع داشته باشند و بر اساس آن ساختمان معرفتی خود را بسازند و هر روز آن را کامل تر کنند. چنانچه روش متناسبی با موضوع پژوهش انتخاب شود ، کار تحقیق سریع تر و مطمئن تر انجام می شود و بر عکس اگر به این امر توجه لازم نشود، ممکن است نه تنها کشف واقعیت نکند بلکه بر حیرت ما بیفزاید و بناگزیر ما را به انکار واقعیات وادارد. تلاش همه اندیشمندان جهان از گذشته تا حال صرف این مطلب بوده و هست و  هنوز شناخت بدیهی ترین امور جزو مشکل‌ترین آن‌ها است. اینکه در جهان کنونی با افرادی مواجه می‌شویم که ممکن است اصل واقعیت را انکار کنند یا آن را قائم به وجود انسان بدانند، اغلب ناشی از همین عدم توجه یا عدم انتخاب روش درست برای تحقیق می تواند باشد. (غلامرضافدایی، پیرامون اهمیت روش تحقیق و کاربرد آن، کنگره ملی علوم انسانی، ۱۳۸۵).
در این فصل به مباحث مربوط به فرضیه‌های تحقیق، متغیرهای تحقیق، روش تحقیق، قلمرو تحقیق، روش گردآوری داده‌ها، جامعه آماری، نمونه‌گیری و روش‌های آماری مورداستفاده برای تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌پردازیم.

۳-۲ روش کلی تحقیق

روش این تحقیق بر اساس هدف و شرایط اجرای آن کاربردی می‌باشد. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختى و معلوماتى که از طریق تحقیقات بنیادى فراهم شده براى رفع نیازمندى‌هاى بشر و بهبود و بهینه‌سازى ابزارها، روش‌ها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقاى سطح زندگى انسان مورد استفاده قرار مى‌گیرند؛ براى مثال، استفاده از معلومات و قوانین زیست‌شناسى به بشر این امکان را مى‌دهد تا راههاى تأمین سلامتى و بهداشت خود را جستجو نماید. این تحقیقات، مبادى شناختى خود را از قوانین، نظریه‌ها و نتایج تحقیقات بنیادی، مى‌گیرند.
مشخصات تحقیقات کاربردى. از مشخصات تحقیقات کاربردى مى‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. از نظر زمانى زودتر از تحقیقات بنیادى انجام مى‌گیرند.
۲. درآمدزا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشترى دارند.
۳. عمدتاً سازمان‌هاى دولتى و خصوصى و کارخانه‌ها ولى گاه دانشگاهها و مراکز تحقیقاتى نیز این تحقیقات را انجام مى‌دهند (آفتاب, ۱۳۹۳).
تحقیق حاضر از نظر روش، آزمون تی استیودنت یک نمونه ای است، در این آزمون این نکته را می توان مشخص کرد که آیا میانگین تغییرات انجام شده پس از یک رویداد مخالف صفر است (رویداد اثر داشته) یا خیر (اثر رویداد ثابت نمی شود). برای انجام مقدمات آزمون تی استیودنت در این تحقیق، از یک آزمون دیگر نیز استفاده شده که آن همبستگی- رگرسیون می‌باشد که در آن مشخص می کنیم که آیا بین دو متغیر (قیمت سهم و شاخص) رابطه معنا داری وجود دارد یا خیر؟

۳-۳ فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی:
بین انتشار صکوک و نوسان قیمت سهام، رابطه وجود دارد.
فرضیه‌های فرعی: