ب- آمادگی نرم: این بخش بیان کننده همه عوامل نرم شامل فناوری‌های نرم(مقررات، روندها، قوانین و …) است که در ایجاد و پشتیبانی محیط‌های آموزشی برخط مورد نیاز است و اجزای آن شامل: منابع انسانی، مدیریت، قوانین و مقررات، استانداردها، منابع مالی، امنیت، محتوا و سیاست می‌باشد.
ج- آمادگی پشتیبانی، نظارت و هماهنگی: هر چه دو زیرساخت قبلی، ناظر به وجوه درونی است، این زیرساخت ناظر به ایجاد تعامل بین بخشی و هماهنگی میان اجزای مذکور در بخش‌های پیش گفته می‌باشد. بخش نظارت، خود شامل دوبخش نظارت بر فرایند و نظارت بر فرآورده آموزش است. فرایند ناظر به همه روال‌های اجرایی در محیط یادگیری است و فرآورده ناظر به محصول نهایی این فرایند می‌باشد. به تعبیر دیگر در این بخش هر دو عامل فرایندی و عملکردی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نکته مهم این است که این بخش محیط بر همه اجزای قبلی(چه نرم و چه سخت) است و هر بخش از آنها را تحت نظارت دارد(داراب و منتظر،۱۳۸۹).

شیوه‌های آموزش مجازی

امروزه در آموزش‌های مجازی علاوه بر لوح فشرده و یا هم‌اندیشی از راه دور از بسیاری از شیوه‌های نوین الکترونیکی نیز برای آموزش دانشجویان استفاده می‌شود. برخی از این شیوه ها بدین قرارند:

آموزش فاصله ای

برای استفاده از روش آموزش فاصله ای^[۴۷]، با بهره گرفتن از دوربین‌های دیجیتالی و نصب آن بر روی رایانه می‌توان همزمان و در دو نقطۀ متفاوت از هر جای جهان، دانشجو را پای درس استاد نشاند(مسعودی،۱۳۸۷).

آموزش الکترونی

این شیوه آموزش آن لاین، دیدار مجازی و هم اندیشی «وب» است. با بهره گرفتن از نرم افزارهای آموزشی «وب» و آموزش زنده رویدادها از طریق اینترنت، تجربیات آموزشی دانشجویان بهبود و اصلاح می‌گردد.

پخش شبکه‌ای تعاملی

دانشگاه شبکه‌ای تعاملی^[۴۸]، به طور همزمان آموزش صوتی و تصویری را با فراهم آوردن امکان انتخاب ابزار دیداری مناسب برای آموزش رو در رو و تعاملی ارائه می‌دهد.

پخش شبکه‌ای زنده

در شیوه پخش شبکه‌ای زنده ^[۴۹]یک همایش آموزشی را می‌توان به طور زنده بر روی اینترنت قرار داد تا دانشجویان از آن استفاده کنند. همچنین می‌توان از طریق استفاده از پرونده‌های موجود در هنگام پخش مستقیم و اینترنتی رادیو تلویزیونی از این همایش نیز بهره برداری کرد.

همایش‌های روی خط

همایش‌های «وب» و هر گونه برنامه هم‌اندیشی‌های زنده و آن‌لاین^[۵۰]، که مربوط به آموزش باشد از محل جلسات همایش برای دانشجو ارسال می‌شود.

آموزش آن‌لاین

در آموزش آن‌لاین، امکانات آموزشی الکترونی بر روی شبکه رایانه‌ای قرار می‌گیرد و به این ترتیب، دانشگاه مجازی تعاملی از طریق خدمات تعاملی، آموزش آن‌لاین را برای گروه زیادی از شرکت کنندگان فراهم می‌کند.

پخش شبکه‌ای

پخش شبکه‌ای^[۵۱]، با بهره گرفتن از آموزش لوح فشرده همانند پخش تلویزیونی^[۵۲]، عمل می‌کند با این تفاوت که کیفیت پخش شبکه‌ای بسیار بالاتر است.

هم اندیشی مجازی

اجرای «وب هم اندیشی» یا همان هم اندیشی مجازی^[۵۳]، برای دانشجو زمینه‌ای فراهم می‌آورد تا در کسب اطلاعات و سهیم شدن در تصمیم گیری‌ها حضور بیشتری داشته باشد(همان).

عناصر آموزش مجازی

آموزش مجازی دارای چند عنصر اساسی می‌باشد که از جمله آنها می‌توان به هدف‌ها، فعالیت یادگیری، مواد و منابع یادگیری، محتوای الکترونیکی، سامانه مدیریت یادگیری، ویژگی‌های معلم یا مربی و ویژگی یادگیرنده اشاره کرد.

هدف‌های برنامه درسی

انسان‌ها به طور ذاتی برای رسیدن به آیندۀ بهتر برای خود هدف تعیین می‌کنند. بنابراین زمانی می‌توان دارای عملکرد موفق بود که یادگیرندگان بدانند باید به چه هدفی دست یابند و به توانایی و قدرت خود در رسیدن به آن هدف اطلاع و ایمان داشته باشند(نصیری،۳۲:۱۳۸۳). هدف‌های برنامه درسی دانشگاهی بر اساس مطالعه‌ی چهار منبع فرهنگ و تجربه‌های نسل‌های گذشته، کارکردهای آموزش عالی در جهت رشد ملی، خدمات اجتماعی و موضوعات درسی تعیین می‌شود. هدف‌های برنامه‌ی درسی مجازی باید متناسب با نیازها و ویژگی‌های اجتماعی عصر اطلاعات انتخاب شود. رویکردهای مربوط به هدف‌های برنامه‌ی درسی دانشگاهی را می‌توان به دو دسته‌ی رویکردهای عقلانی^[۵۴] و رویکردهای فکورانه^[۵۵] تقسیم کرد. در رویکرد عقلانی، هدفهای برنامه‌ی درسی به صورت غیر منعطف، صریح و عینی تعیین می‌شوند. در این رویکرد عناصر برنامه درسی به صورت خطی از هدف‌های برنامه‌ی درسی تأثیر می‌پذیرند. در مقابل در رویکرد فکورانه هدف‌های برنامه‌ی درسی با توجه به ویژگی‌های یادگیرندگان، شرایط محیطی و وضعیت اجتماعی از انعطاف هدف‌مندی برخوردارند. در این رویکرد بین هدف های برنامه‌ی درسی و سایر عناصر ارتباط غیر خطی وجود دارد(سراجی ،عطاران، نادری، عسگری ،۱۳۸۶).

فعالیت‌های یادگیری

فعالیت یادگیری به مجموعه فرصت‌هایی گفته می‌شود که برای تحکیم و تعمیق آموخته‌های یادگیرنده در برنامه‌ی درسی ارائه می‌شود. از یک سو قابلیت‌های فاوا فرصت‌های یادگیری متعددی را در اختیار دانشجوی مجازی قرار می‌دهد و او می‌تواند با شرکت در این فعالیت‌ها دانش خود را بسازد. از سوی دیگر، در محیط آموزش مجازی دانشجو باید خود در قالب فردی یا گروهی برای انجام فعالیت‌ها تلاش کند،زیرا در این محیط عدم انجام فعالیت به معنی عدم حضور است.

مواد و منابع یادگیری

یکی از قابلیت‌های مهم محیط یادگیری الکترونیکی دسترسی به مواد و منابع گوناگون یادگیری است. هر یادگیرنده الکترونیکی می‌تواند با کسب مهارت‌های جستجو، به منابع یادگیری وسیع دسترسی داشته باشد. این دسترسی‌ها، به یادگیرنده امکان می‌دهد تا دیدگاه‌های متفاوتی را نسبت به موضوع یادگیری ملاحضه کند و دید جامعی درباره آن بدست آورد.

محتوای الکترونیکی

محتوا مجموعه‌ای از حقایق، مفاهیم، قواعد، روش کارها و نگرش‌های مربوط به یک موضوع درسی است که بر اساس ملاک‌های علمی و دقیق انتخاب و با به کارگیری ابزارهای چند رسانه‌ای در محیط الکترونیکی به یادگیرنده ارائه می‌شود(سراجی،۱۳۹۰). محتوای الکترونیکی بدنه اصلی یک دوره آموزش مجازی را تشکیل می‌دهد و با بهره گرفتن از انتقال صدا، تصویر و متن و غیره ارائه می‌شود که با بهره‌گیری از ارتباط دوسویه بین افراد فراگیر و استاد یا بین فراگیران، کیفیت ارائه دوره آموزشی به بالاترین سطح خود می‌رسد. محتوای یک ماده درسی دانش سازمان یافته و اندوخته شده، اصطلاحات، واقعیت، حقایق، قوانین، اصول و روش‌ها، مفاهیم، تعمیم‌ها و مسایل مربوط به همان ماده درسی است(زندی، معصومی فرد، معصومی فرد،۱۳۹۱). دو سیستم مدیریت آموزشی و مدیریت محتوا در کنار یکدیگر سیستم مدیریت محتوای آموزشی را شکل می‌دهند. این سیستم، محیطی چند کاربره است که توسعه دهندگان دوره‌های آموزشی با کمک آن می‌توانند عملیات ایجاد، ذخیره، استفاده مجدد، مدیریت و تحویل محتوای دیجیتال آموزشی از انبار مرکزی را انجام دهند. این سامانه فرایند ساخت، ذخیره و تحویل محتوای آموزشی را مدیریت می‌کند(میرزایی و شعبانی نیا،۱۳۹۲).

استانداردهای محتوای الکترونیکی

استانداردها در اصل زبان مشترک بین سازندگان و طراحان و استفاده کنندگان هستند که بسیاری از امور را آسان می کند. این استانداردها بر حسب مورد کاربردشان دسته بندی می‌شوند: استانداردهای مربوط به ابرداده‌ها، بسته بندی مطالب ومحتویات، ارزیابی فراگیرنده، پروفایل شخص فراگیرنده، محیط زمان اجرا .
ابرداده ها^[۵۶]
ابرداده ها در واقع اطلاعات توصیفی سایر داده‌ها از جمله محتویات آموزشی می‌باشند.
بسته بندی مطالب و محتویات
استانداردهای مربوط به بسته بندی مطالب و محتویات آموزشی انتقال این مطالب و محتویات را از یک سیستم آموزشی به سیستم دیگر تسهیل می کند.
ارزیابی فراگیرنده
با به کارگیری این استاندارد، سیستم‌های آموزش و فراگیری الکترونیکی به خصوص سیستم‌های تحت وب قادر خواند بود آیتم‌ها(سئوالات) و ارزشیابی‌های (تست های) خود را با یکدیگر مبادله کنند.
پروفایل شخص فراگیرنده
هر نوع سیستم آموزش و فراگیری الکترونیکی بایستی اطلاعات به اصطلاح مربوط به پروفایل شخص فراگیرنده و نیز سایر کاربران را مدیریت کند.
محیط زمان اجرا^[۵۷]
این محیط تعیین کننده نحوه ارائه مطالب و محتویات، گرفتن بازخورد از فراگیرنده و محیط و بطور کلی بیانگر نحوه برآورده شدن موارد کاربرد سیستم (خدمات آموزش و فراگیری الکترونیکی) می‌باشد.

بررسی استانداردهای آموزش و فراگیری الکترونیکی

با توجه به سیر تکاملی استاندارد‌های آموزش الکترونیکی، دو استاندارد اسکرم و ای ام اس ^[۵۸]را به طور اجمالی شرح می‌دهیم(مهربان و مصلی نژاد،۱۳۸۸).
استاندارد ای ام اس